W klimacie Polski warzywa uprawiane są w określonych terminach, a ich właściwy wybór zależny od wymagań termicznych i świetlnych poszczególnych gatunków. Dla większości z nich najlepszy okres na wzrost i rozwój przypada na lato, gdy panują najwyższe temperatury, dzień jest długi i mamy wystarczającą ilość opadów. Gatunki odporne na chłód oraz odmiany przeznaczone na zbiór późny można wysiewać bezpośrednio do gruntu. Należy przy tym uwzględnić zasady zmianowania i doboru sąsiedztwa (allelopatia). W uprawie roślin ciepłolubnych, sadzonych w gruncie i pod osłonami, warto zdecydować się z kolei na produkcję rozsady. Planując zagospodarowanie warzywnika, trzeba jak najefektywniej wykorzystać jego powierzchnię, aby później zbierać własne, świeże warzywa od wiosny do późnej jesieni. Najłatwiej dokonać tego właśnie dzięki produkcji rozsady – taka uprawa warzyw daje wiele korzyści.
Od czego zacząć?
Zagospodarowanie warzywnika wymaga odpowiedniego planu. Pracę należy rozpocząć od wytyczenia rzędów dla gatunków, które pozostają na grządkach przez większą część sezonu. W odległości ok. 1 m od nich należy umieścić warzywa o krótszym okresie wegetacji (uprawiane współrzędnie, jako przedplon lub poplon). Pomiędzy tymi dwiema grupami zaleca się wyznaczyć miejsce dla warzyw o powolnym wzroście, znoszących lekkie zacienienie. Zagony pod sadzenie roślin powinny zostać starannie przygotowane – głęboko uprawione i nawiezione. Następnie należy zakupić gotową rozsadę warzyw lub wyprodukować ją samodzielnie. Jeśli zamierzamy zająć się tym sami, będziemy potrzebowali rozsadnika bądź doniczek produkcyjnych. Rozsadę warzyw zakłada się wysiewając nasiona rzędowo na specjalnej grządce o powierzchni ok. 2 m2 lub wysiewając punktowo – po 1 lub po 2 sztuki – do doniczek albo palet wielodoniczkowych. Gleba na rozsadniku powinna być dość lekka, przepuszczalna i zasobna w próchnicę, do produkcji rozsady doniczkowej używa się natomiast substratu torfowego z odpowiednią dawką nawozów. Dobrze przygotowana rozsada warzyw wygląda zdrowo, jest mocna i krępa. Części nadziemne sadzonek są dobrze wybarwione, pędy mają krótkie międzywęźla, a systemy korzeniowe są silne, zwarte i dobrze wykształcone, bez śladu zgnilizny. Przed wysadzeniem do gruntu rośliny hartuje się, umieszczając je w odpowiednio niskiej temperaturze.
Zasady sadzenia warzyw
- warzywa powinny być sadzone w dzień pochmurny, do ogrzanego gruntu – wówczas łatwiej się przyjmują;
- gatunki uprawiane w bliskim sąsiedztwie powinny mieć podobne potrzeby wodne i pokarmowe, ponieważ wtedy dużo łatwiej je pielęgnować;.
- warto łączyć ze sobą warzywa korzeniące się płytko i warzywa o głębokich systemach korzeniowych, co zminimalizuje wzajemną konkurencję o wodę i składniki pokarmowe;
- rośliny warzywne o liściach rozłożystych umieszcza się obok gatunków o liściach wzniesionych;
- sąsiedztwo warzyw warto rozplanować tak, aby wzajemnie odstraszały od siebie szkodniki i ograniczały rozwój chorób;
- trzeba unikać zbyt dużego zagęszczenia roślin w rzędach, aby nie dopuścić do wylegania, które skutkuje deformacją warzyw i pogorszeniem ich jakości; duże zagęszczenie sprzyja także rozwojowi wielu chorób grzybowych;
- nie należy sadzić po sobie warzyw z tej samej rodziny.
Płodozmian
Przykłady prawidłowego płodozmianu, czyli następstwa po sobie warzyw w kolejnych latach, przedstawia poniższa tabela.
Na poplon, przedplon i do uprawy współrzędnej najczęściej wykorzystuje się warzywa liściowe. Przed warzywami dyniowatymi można sadzić sałatę rzodkiewkę lub szpinak. Dla warzyw cebulowych najlepszy przedplonem są warzywa strączkowe i dyniowate. Miejsce przeznaczone do uprawy pomidorów i papryki może być wcześniej wykorzystane pod uprawę sałaty, rzodkiewki lub wczesnych kalafiorów. Dobrym przedplonem dla warzyw strączkowych są warzywa cebulowe, kapustne, dyniowate oraz pomidory. Warzywa dyniowate mogą z kolei rosnąć współrzędnie z wczesną kapustą, kalafiorem, sałatą, rzodkiewką lub cebulą z dymki.
Możliwości wykorzystania miejsc na zagonach w tym samym roku są następujące:
Rozsada rwana sadzona jest w gruncie na takiej samej głębokości, na jakiej rosła w pojemniku. Rośliny pojedyncze sadzi się z zachowaniem odstępu 7-8 cm w rzędzie i 25-30 cm między rzędami, a rozsadę grupową – po 2-3 rośliny, tak aby uzyskać 40-70 szt./m2. Cebulę dymkę należy natomiast wysadzać w rozstawie 5 x 25 cm. W porównaniu do uprawy z siewu przy uprawie cebuli z rozsady uzyskuje się większe plony i więcej dużych cebul.
Czosnek
Do sadzenia wybiera się zdrowe i nieuszkodzone główki, które bezpośrednio przed sadzeniem należy podzielić na pojedyncze ząbki. Najmniejsze ząbki (1,5 g) sadzimy co 4-6 cm, średnie (1,5-3 g) – co 6-8 cm, a największe – co 8-10 cm w rzędach. Rozstawa miedzy rzędami powinna wynosić 20-30 cm. Czosnek sadzimy zawsze piętką w dół, na głębokości 3-5 cm.
Por
Rozsadę pora o minimalnej wysokości równej 15-20 cm na zbiór wczesny sadzi się w rozstawie 25x20 cm. W uprawie na zbiór późniejszy lepsze rezultaty daje sadzenie pojedynczych roślin w rozstawie 25x8-10 cm. Por najczęściej sadzony jest na płask, na głębokości 6-8 cm.
Szczypiorek
Rozsadę szczypiorku sadzimy w rozstawie 30 x 20 cm, umieszczając po kilka roślin w jednym punkcie.
Warzywa kapustne
Rozsadę brokuła należy przenieść do gruntu w rozstawie 45 x 20 cm, kapusty brukselskiej – 60 x 75 cm, a kapusty białej i włoskiej – 30 x 30 (odmiany wczesne) lub 40 x 30 (odmiany późne). Rośliny kalafiora umieszcza się w rozstawie 60 x 45 cm. Kalarepę z kolei sadzimy płytko w rozstawie 20-30 x 30-40 cm.
Papryka
Młode rośliny papryki można przenieść na stanowisko docelowe, gdy osiągną wysokość 15-25 cm i wykształcą po 6-8 liści właściwych. Prawidłowa rozstawa to 30-40 cm w rzędach i 50-60 cm miedzy rzędami. Paprykę pod osłonami sadzimy w zagęszczeniu 5-8 roślin na 1 m2powierzchni.
Pomidor
Rozsada pomidora powinna być krępa, o wysokości 15-30 cm, z 5-7 liśćmi i rozbudowanym systemem korzeniowym. W uprawie pomidorów zarówno w gruncie, jak i pod osłonami optymalna odległość między rzędami wynosi od 60 cm (odmiany karłowe) do 80 cm (odmiany wysokie). W rzędzie sadzonki rozmieszcza się natomiast co 30-60 cm. Pomidory uprawiane pod osłonami prowadzi się przy podporach.
Oberżyna (bakłażan)
Rośliny sadzimy się w rzędzie w odstępach ok. 60 cm. Gotowa do przeniesienia rozsada powinna mieć 6-8 dobrze wykształconych liści i wysokość 15-20 cm.
Sałata
Rozsadę późnych odmian sałaty masłowej sadzimy w rozstawie 40 x 20 cm, sałaty kruchej – 40 x 30 cm, a rzymskiej i łodygowej – 50 x 30 cm. Rozsady nie można sadzić zbyt głęboko, gdyż powoduje to zagniwanie dolnych liści roślin i trudności w prawidłowym zawiązywaniu główek.
Seler naciowy
Rozsadę sadzimy w odstępach 30 cm w rzędzie, a między rzędami zachowujemy odległość 40 cm.
Ogórek
Zahartowaną rozsadę o wysokości 15-25 cm sadzimy na miejsce docelowe w rozstawie 20 x 130 cm. Możliwa jest również uprawa pionowa ogórka. W tym przypadku rośliny prowadzi się wzdłuż sznurków przywiązanych do drutów. Rozsadę umieszczamy w odstępach co 20 cm wzdłuż linii wyznaczonej przez paliki.
Dynia
Odmiany dyni olbrzymiej o płożących pędach wymagają dużej rozstawy – 200 x 150 cm. Dynię zwyczajną (cukinia, kabaczek, patison) o pokroju krzaczastym sadzi się co 60-90 cm na kopczykach odległych od siebie o 80-100 cm.
Melon i kawon
Rośliny sadzi się do gruntu, gdy mają wykształcone po 4-5 liści i dobrze rozwinięte systemy korzeniowe. Należy umieścić je płytko pod powierzchnią ziemi, tak aby brzegi brył korzeniowych znalazły się na równym poziomie z powierzchnią gleby. Optymalna rozstawa dla melona wynosi 100 x 50 cm, a dla kawona – 80 x 80 cm.
Termin sadzenia i zbioru warzyw uprawianych z rozsady
Sadzenie poszczególnych gatunków warzyw oraz zbiór plonów odbywają się w zróżnicowanych terminach, uzależnionych od wymagań cieplnych roślin. Wykaz terminów został przedstawiony poniżej.
Po posadzeniu warzyw do gruntu należy je obficie podlać. Gatunki ciepłolubne z rodziny dyniowatych (ogórek, dynia, kawon, melon) wymagają ponadto ściółkowania słomą lub agrowłókniną.
Szpinak należy do rodziny komosowatych. Warzywo jest rośliną jednoroczną. Najlepsze do jedzenia są młode liście szpinaku. Poza tym, że dobrze smakują, zawierają...
W szerokim asortymencie materiału siewnego, dostępnego na polskim rynku, nasiona warzyw holenderskich podobnie jak polskich wyróżniają się wysoką jakością w...
Wysokogatunkowe nasiona warzyw stanowią klucz do obfitych plonów. Zarówno amatorzy, produkujący warzywa na własny użytek, jak i wyspecjalizowani plantatorzy stają...
Kapusta jest zdrowym, smacznym i uniwersalnym warzywem, chętnie wykorzystywanym w kuchni polskiej. Bez jej udziału trudno byłoby sobie wyobrazić tak...