- 1/4
- Następne
Czosnek (Allium sativum L.) jest znany jako naturalny lek o uniwersalnym zastosowaniu, dlatego warto zasadzić go również w naszym ogrodzie.
Regularne spożywanie czosnku zwiększa odporność, zapobiega chorobom wirusowym i bakteryjnym, chorobom układu krążenia, schorzeniom przewodu pokarmowego i dróg moczowych oraz grzybicom. Czosnek zawiera witaminy C, B1, B2, B3 i PP, a także magnez, wapń i żelazo. Warzywo to odgrywa istotną rolę w przemyśle mięsnym, konserwowym i suszarnictwie. Jest również ważne dla przemysłu farmaceutycznego. Odmiany o wysokiej zawartości związków siarki wykorzystuje się w produkcji środków przeciw szkodnikom.
Opis
Czosnek jest byliną, ale w Polsce uprawia się go jako roślinę jednoroczną. Wytwarza wiązkowy system korzeniowy, który sięga 20-30 cm w głąb ziemi i rozchodzi się poziomo na 20 cm. Ze zredukowanej łodygi właściwej (piętki) wyrastają korzenie i długie, ciemnozielone liście. Pochwy liści zachodzą na siebie i tworzą łodygę rzekomą, tzw. głąbik. W kątach liści powstają stożki wzrostu, z których z czasem zawiązują się ząbki. Dojrzały ząbek ma 8-10 liści, z których najbardziej zewnętrzny tworzy łuskę, najczęściej białą, różową lub jasnofioletową. Główka składa się z 5-20 ząbków, które formują pierścień otaczający pęd kwiatostanowy. Pęd generatywny osiąga wysokość do 90 cm i jest zwieńczony baldachem, w którym dojrzewają cebulki powietrzne. W odmianach nie wytwarzających kwiatostanów ząbki układają się w nieregularne formy.
Uprawa czosnku
Odmiany
Wyróżniamy dwa typy odmian czosnku – wytwarzające kwiatostany (do uprawy jesiennej) i niewytwarzające kwiatostanów (do uprawy wiosennej).
Do spożycia na surowo najlepiej nadają się odmiany łagodne. Przemysł mięsny i konserwowy wykorzystuje odmiany o ostrym smaku. Dla przemysłu farmaceutycznego przydatne są odmiany wiosenne, zawierające dużą ilość olejków eterycznych.
Odmiany polecane do uprawy jesiennej:
- „Orkan” – średnio wczesna; duże główki o ząbkach w kolorze jasnobrązowym do jasnofioletowego;
- „Arkus” – średnio wczesna; kuliste główki o białoszarej łusce i jasnobrązowych lub fioletowych ząbkach;
- „Mega” – średnio późna; duże główki z niewielką liczbą ciasno ułożonych jasnofioletowych lub jasnobrązowych ząbków;
- „Orlik” – średnio późna; kuliste główki o małych ząbkach w kolorze jasnobrązowym do jasnofioletowego;
- „Zawrat” – wczesna i średnio wczesna; duże główki o ząbkach białoszarych z fioletowymi żyłkami.
Typy polecane do uprawy wiosennej:
- Czosnek podgórski – ząbki nieregularnej wielkości, o grubych jasnoróżowych łuskach, dobrze przylegające; ma łagodny smak, dobrze się przechowuje;
- Czosnek nizinny, topolski – główki średniej wielkości w kolorze szaro-różowym lub żółto-szarym; zawiera duże ilości olejków eterycznych;
- Czosnek biały (rychlik) – białe główki; ma łagodny smak.
Warunki uprawy
Czosnek będzie dobrze plonował zarówno w klimacie suchym kontynentalnym, jak i wilgotnym, na nizinach i na terenach podgórskich. Roślina ta dobrze zimuje, jeśli przed nastaniem mrozów zdąży wytworzyć korzenie. Wegetację rozpoczyna w temperaturze 3-5°C. Niskie temperatury (0-10°C) w początkowym okresie wegetacji wywierają korzystny wpływ na formowanie się ząbków. W fazie tworzenia główek czosnek wymaga jednak wysokich temperatur i wykazuje wrażliwość na długość dnia (zwłaszcza odmiany niewytwarzające pędów kwiatowych). Czosnek wymaga gleby żyznej, dobrze utrzymującej wilgoć i przewiewnej, najlepiej gliniasto-piaszczystej. Optymalne pH wynosi 6,8. W przypadku gleby kwaśniejszej należy ją zwapnować.
Czosnek można sadzić po zbożach (z wyjątkiem owsa), roślinach kapustnych, koniczynie, lucernie, roślinach strączkowych, pomidorach i ogórkach oraz trawach. Uprawa po roślinach cebulowych zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.
Możemy umiejscowić naszą uprawę obok buraków ćwikłowych, truskawek, sałaty i pomidorów. Niekorzystne jest sąsiedztwo kapusty, rzodkiewki i warzyw strączkowych.
Uprawa czosnku
Nawożenie
Zasilanie obornikiem pomoże uzyskać obfity plon. Jeśli planujemy sadzić czosnek ozimy, najlepiej zastosować obornik na przedplon. W przypadku sadzenia wiosennego rozkładamy go jesienią. Dawka wynosi 30-40 t na 1 ha. Nie zaleca się używania nawozów mineralnych. W razie konieczności można jednak zastosować (dawki na 1ha):
- 85-100kg N – 1/5 dawki przed sadzeniem, reszta w kilku dawkach, aby uniknąć wypłukania przez deszcz;
- 85-100 kg P2O5;
- 130-200 kg K2O.
Nawozy fosforowe i potasowe najlepiej rozłożyć przed uprawą przedplonu czosnku lub przed orką przedzimową. Pole o powierzchni 1 ha możemy zasilić 20-30 kg fosforatu i 10-20kg siarczanu potasu. Warto stosować nawozy przyjazne środowisku, produkowane z nawozów naturalnych i wzbogacane składnikami mineralnymi, np. Pollina, Atut 2000, Ogród 2002 w dawce 10 q na 1 ha.
Rozmnażanie
Czosnek uznaje się za sterylny gatunek – płodny pyłek spotyka się rzadko i tylko u niektórych gatunków (np. Allium hymenorrhizum). Dlatego warzywo to rozmnażamy wyłącznie wegetatywnie, przez sadzenie ząbków lub cebulek powietrznych.
Choroby i szkodniki
Czosnek jest podatny na choroby wirusowe:
- wirus mozaiki czosnku,
- wirus żółtej karłowatości cebuli,
- wirus żółtej smugowatości pora,
- wirus żółtej smugowatości czosnku,
- wirus latentny szalotki.
