Jodła pospolita (biała) - opis, odmiany i uprawa

Jesteś tutaj:

Jodła pospolita (biała) - opis, odmiany i uprawa

3,2/5 (81 ocen)

Jodły uważane są za jedne z najpiękniejszych drzew iglastych. Ich typowym przedstawicielem jest jodła pospolita lub inaczej jodła biała (Abies alba), rosnąca zwykle w górskich lasach na terenie Europy (również w Polsce) w jednogatunkowych lub mieszanych skupiskach.


Opis


Jodły pospolite to bardzo wysokie (ok. 50 m.) i w młodym wieku niezwykle eleganckie drzewa. Ich pień jest prosty i strzelisty, a początkowo stożkowata, później kolumnowa korona, złożona jest z konarów rosnących w regularnych okółkach. U starszych drzew korona zwieńczona jest szerokimi, rozłożystymi gałęziami, tworzącymi kształt określany „bocianim gniazdem”. U młodych okazów kora na pniu jest dość długo gładka, jasna, szaro-popielata, z czasem jednak staje się ciemniejsza i płytko, ale dość charakterystycznie, tarczkowato spękana. Zielone, spłaszczone, od spodu pokryte dwoma paskami białego nalotu igły, wyrastają na pędach pojedynczo i są na nich osadzone za pomocą owalnej podstawy nazywanej „stopką”. Rosną dość nieregularnie, spiralnie i na gałęziach układają się grzebieniowato. Ich wierzchołek jest tępo zakończony i często zwieńczony niewielkim wcięciem. Jodły zakwitają wiosną (IV-V), tworząc w kątach igieł małe, jajowate, żółte szyszeczki męskie oraz walcowate, czerwone, nieco większe, stojące szyszki żeńskie. Powstające z nich szyszki nasienne są duże (początkowo zielone, później brązowe) i pionowo osadzone na pędach. Mają zwykle bardzo ładny, regularny, owalny kształt i są wyjątkowo dekoracyjne, ale nie opadają z drzewa, dlatego trudno je w całości znaleźć na ziemi. Po dojrzeniu (IX-X tego samego roku) rozsypują się, uwalniając nasiona, a na pędzie pozostaje po nich jedynie oś szyszki czyli tzw. trzpień. Szyszki tworzą się dopiero na 40-50 letnich egzemplarzach i są umieszczone w wierzchołkowej części drzewa, co jeszcze bardziej utrudnia ich obserwację.

Jodły pospolite


Odmiany


Jodła pospolita ze względu na swoje rozmiary rzadko bywa uprawiana w ogrodach w postaci czystego gatunku, częściej można natomiast spotkać jej odmiany ozdobne, charakteryzujące się słabszym wzrostem i mniejszą wysokością np. „Pyramidalis” (wolno rosnąca odmiana, osiągająca po 10 latach uprawy ok. 2 m. wys., charakteryzująca się wzniesionymi pędami oraz kolumnowym pokrojem), „Bystricka” (odmiana powstała z tzw. „czarciej miotły”, charakteryzująca się bardzo wolnym wzrostem, zwykle dostępna w postaci szczepionej), „Aargau” (odmiana wolno rosnąca, karłowa o ciemnych igłach i jasnych, wiosennych przyrostach, osiągająca ok. 0,5 m. wysokości), „King's Dwarf” (odmiana wolno rosnąca o stożkowatym, gęstym pokroju, dostępna w postaci szczepionej), „Pendula” (bardzo ciekawa i rzadka odmiana o płaczącym pokroju, dorastająca do ok. 10 m. wysokości), „Schwarzwald” (odmiana karłowa, o niskim, talerzowatym pokroju, zwykle dostępna w postaci szczepionej), „Brinar” (wolno rosnąca odmiana o pokroju stożkowym, osiągająca ok. 2-3 m. wysokości).  


Wymagania uprawowe


Jodła pospolita to drzewo bardzo piękne, ale też niezwykle wymagające i delikatne. Roślina preferuje gleby chłodne, żyzne, wilgotne, próchniczne i przewiewne, nie znosi natomiast podłoży mokrych, suchych, ciężkich, zbitych ani piaszczystych. Najlepiej czuje się w miejscach półcienistych, gdyż nie lubi upałów i mocnego słońca. Źle znosi również silniejsze mrozy i wiosenne przymrozki. Nie nadaje się także na drzewo miejskie, ponieważ nie toleruje zanieczyszczonego powietrza. Nie jest też odporna na suszę i to zarówno w podłożu jak i w powietrzu. Najbardziej odpowiadają jej tereny czyste ekologicznie i charakteryzujące się podwyższoną wilgotnością powietrza.


Rozmnażanie


Jodła pospolita może być rozmnażana z nasion, gdyż tworzy je bardzo licznie (zbierane w fazie dojrzałości jesienią – IX-X i wysiewane od razu po zbiorze lub poddane kilku tygodniowej stratyfikacji przed planowanym, wiosennym terminem siewu) oraz przez szczepienie. Druga metoda wykorzystywana jest przede wszystkim do rozmnażania odmian ozdobnych.

Jodła pospolita


Choroby i szkodniki


Jodła pospolita, podobnie jak inne gatunki jodeł, narażona jest na zagrożenia ze strony chorób i szkodników. Drzewa najczęściej atakują mszyce (min. obiałka pędowa), które wprawdzie osłabiają rośliny, ale też produkują spadź, chętnie zbieraną przez pszczoły, wytwarzające z niej wartościowy miód spadziowy. Drzewa bywają też atakowane przez ochojniki (korowojodłowy i jodłowy) i przędziorki oraz choroby grzybowe (osutka jodły, rdza jodły).


Zastosowanie w ogrodzie


Jodła pospolita jako czysty gatunek ze względu na swoje rozmiary rzadko bywa sadzona w ogrodach, w uprawie można natomiast spotkać jej niższe odmiany ozdobne, które jednak nie powinny być sadzone na terenach miejskich oraz w chłodniejszych rejonach kraju. Niskie i wolno rosnące oraz szczepione na pniu odmiany, dobrze wyglądają w ogródkach skalnych, na wrzosowiskach oraz w ogrodach w stylu japońskim.


Inne zastosowania


Z młodych, zbieranych jesienią pędów oraz igieł i żywicy, uzyskiwane są preparaty lecznicze oraz olejki eteryczne, używane do aromaterapii oraz w przemyśle kosmetycznym. Drewno jodły wykorzystywane jest natomiast w przemyśle budowlanym, meblowym i papierniczym. Młode jodły ze względu na swoją urodę, są też cenionymi drzewkami bożonarodzeniowymi. Nie należy ich jednak pozyskiwać ze środowiska naturalnego, gdyż są cennym elementem ekosystemu.

Autor: Katarzyna Józefowicz
 

Koniecznie zobacz