- 1/2
- Następne
Ostropest plamisty (Silabum marianum) jest rośliną jednoroczną, należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae) do podrodziny rurkokwiatowych (Asteroidae, syn.Tubiflorae). Drugą, poprawną łacińską nazwą ostropestu, jednak bardzo rzadko stosowaną, jest Carduus marianus. Ostropest swoim wyglądem bardzo przypomina spokrewniony z nim popularny oset (Carduus).
Ostropest jest rośliną jednoroczną, tworzącą grubą i wysoką (dorastającą w sprzyjających warunkach nawet do 2 metrów wysokości), rozgałęzioną na szczycie łodygę. Wyrasta ona z rozety liści o kolczastych brzegach. Mają one charakterystyczne białe plamy na nerwach (stąd nazwa plamisty). Na szczytach pędów osadzone są fioletowe koszyczki kwiatów (do 50 sztuk) o średnicy 4-5 cm (są to tylko kwiaty rurkowate) otoczone charakterystycznymi kolczastymi okrywami. Rośliny kwitną od końca czerwca do połowy sierpnia. Koszyczki na różnych piętrach rośliny dojrzewają nierównomiernie. Owocem jest niełupka (owoc suchy, niepękający, o skórzastej owocni, z pojedynczym nasieniem) z puchem dwukrotnie dłuższym od owocu. W czasie dojrzewania niełupki zmieniają barwę z białej poprzez szarą, aż do ciemnobrunatnej.
Pochodzenie i historia
Ostropest plamisty jest rośliną leczniczą znaną od 2 tysięcy lat. Był stosowany już w czasach Cesarstwa Rzymskiego. W stanie naturalnym występuje w rejonie Morza Śródziemnego, od Półwyspu Pirenejskiego, aż po Iran, skąd stopniowo rozprzestrzenił się najpierw w Europie, później także na cały Świat. Według legendy, to Matka Boska wskazała ludziom na lecznicze właściwości ostropestu, a białe plamy na liściach rośliny symbolizują jej mleko. Grecki lekarz wojskowy Dioskurides już w I wieku n.e. twierdził, że ostropest plamisty jest lekiem na wymioty. W średniowieczu Święta Hildegarda polecała go na kłucie w boku. W XVI w Europie stosowano go na żółtaczkę, kamicę nerkową i problemy z wątrobą, a dwa wieki później leczono nim już większość chorób wątroby.
Właściwości lecznicze
Surowcem farmaceutycznym ostropestu plamistego są jego owoce (Fructus Silybi mariani). Zbiera się ręcznie całe koszyczki w miarę dojrzewania. Po ich wysuszeniu wydobywa się z nich niełupki. Zawierają one zespół flawonolignanów zwany sylimaryną - są to: sylibina, izosylibina, sylikrystyna i sylidianina. Zawartość sylimaryny w owocach wynosi od 1,0 do 3,3%.
Ponadto występuje toksyfolina, alkohol dehydrokoniferylowy, kwercetyna, tyramina, histamina, śluz, kwasy organiczne, witaminy C i K, fitosterole, garbniki, białka, cukry i tłuszcz z dużą ilością kwasu linolowego, a także miedź, selen, cynk.
Sylimaryna ma działanie zarówno profilaktyczne jak i lecznicze. Chroni wątrobę i odtruwa z różnych szkodliwych substancji (alkohol, metale ciężkie, szkodliwe składniki leków, pozostałości środków ochrony roślin, a także toksyny z trujących muchomorów - zwłaszcza falloidyna i α-amanityna). Ponadto wpływa pozytywnie na procesy regeneracji uszkodzonych komórek wątroby. Jest stosowany także profilaktycznie przed wirusowym zapaleniem wątroby, w leczeniu marskości i stłuczeniu wątroby, nieżytach dróg żółciowych, kamicy żółciowej po żółtaczce oraz w trakcie leczenia nowotworów.
Skuteczność działania preparatów na bazie ostropestu plamistego potwierdzona została przez liczne badania naukowe. Współczesne analizy wykazały iże jego owoce zawierają około 200 różnych cennych składników. Preparaty (nalewki, krople, tabletki) można kupić praktycznie w każdej aptece lub sklepie zielarskim, jednak warto spróbować samodzielnej uprawy tej rośliny, gdyż jest ona bardzo łatwa. Można samodzielnie sporządzać odwar lub nalewkę z lub spożywać zmielone owoce ostropestu. Średnia dobowa dawka to 12-15 g owoców ostropestu lub 200-400 mg sylimaryny.
Wymagania, uprawa i pielęgnacja
Ostropest plamisty jest rośliną bardzo łatwą w uprawie. Najczęściej uprawiana jest odmiana Silma, wyhodowana w Instytucie Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu. Dobrze rośnie na każdej, przepuszczalnej glebie ogrodowej, o pH 5,7-7,2. Nie wymaga specjalnych zabiegów agrotechnicznych ani płodozmianu, można go uprawiać na tym samym miejscu przez wiele lat. Jest odporny na mrozy i może rosnąć na terenie całego kraju. Najlepiej rośnie na słonecznym stanowisku.
Wysiew nasion
Nasiona ostropestu plamistego wysiewa się bezpośrednio do gruntu (na głębokość 2-3 cm) wczesną wiosną (kwiecień). Rośliny osiągną duże rozmiary, dlatego też należy zachować około 50 cm odstępu. Kiełkowanie nasion zależne jest od wilgotności gleby i temperatury powietrza i trwa od 2 do 4 tygodni. Pielęgnacja ogranicza się przede wszystkim do regularnego odchwaszczania i podlewania w okresach długotrwałej suszy. czytaj dalej...
