- 1/4
- Następne
Tymianek pospolity (Thymus vulgaris L.) nazywany też macierzanką tymiankiem, tymianem, tymiankiem właściwym lub tymiankiem ogrodowym, jest jedną z najpopularniejszych roślin przyprawowych, aromatycznych i leczniczych. Gatunek zaliczany jest do rodziny jasnowatych i występuje naturalnie na terenach leżących na obszarze Morza Śródziemnego (min. Grecji, Hiszpanii, Włoch). Roślina jest wieloletnią krzewinką i w odpowiednich warunkach może dawać dwa plony ziela w jednym sezonie wegetacyjnym. Tymianek wyglądem przypomina nieco macierzankę piaskową, ale jest od niej wyższy, bardziej krzewiasty i wzniesiony oraz posiada węższe i drobniejsze listki. Także kwiatostany obu gatunków różnią się od siebie (u tymianku luźniejsze i wyższe u macierzanki bardziej zwarte i gęstsze).
Właściwości lecznicze
Swoje niezwykłe właściwości oraz możliwość wszechstronnego wykorzystania, tymianek zawdzięcza ogromnemu bogactwu składników chemicznych, znajdujących się w jego liściach i kwiatach. W kanakach rośliny znajdziemy między innymi: olejki eteryczne (min. tymol, linalol, pinen), garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, flawonoidy (min. luleolinę), garbniki, gorycze oraz wiele innych substancji aktywnych. Tymianek często wykorzystywany jest do celów leczniczych, gdyż posiada bardzo silne właściwości antyseptyczne i odkażające oraz wykazuje działanie wykrztuśne, przeciwrobaczne, ściągające, przeciwgrzybiczne i przeciwzapalne. Preparaty z jego udziałem stosuje się zarówno zewnętrznie do odkażania ran, owrzodzeń, skaleczeń oraz leczenia różnego rodzaju chorób skórnych, jak i wewnętrznie w łagodzeniu objawów chorób górnych dróg oddechowych, nieżytów żołądka i owrzodzeń układu pokarmowego. Tymianek wykorzystuje się też przy leczeniu niestrawności, wzdęć, robaczycy oraz stanów zapalnych jamy ustnej i gardła.
Wykorzystanie w kuchni
Tymianek jest jednak nie tylko cenną rośliną leczniczą, ale też wartościową rośliną aromatyczną i przyprawową. Pozyskiwany z niego olejek ma zastosowanie w kosmetyce i aromaterapii, natomiast świeże lub suszone ziele wykorzystuje się do przyprawiania rozmaitych dań, głównie pochodzących z kuchni śródziemnomorskiej (min. sosów, makaronów, sałatek, zup, mięs, ryb, serów, pizzy, pieczeni, gulaszu). Ze względu na swój mocny, lekko cytrusowy aromat, szczególnie dobrze komponuje się z rybami i drobiem. Z powodu twardości i łykowatości, pędy tymianku są niejadalne.
Opis
Tymianek pospolity to niewielka krzewinka, dorastająca do wysokości ok. 30-40 cm. Roślina tworzy mocno rozgałęzione, początkowo zielone, z czasem drewniejące, wzniesione lub częściowo pokładające się pędy oraz bardzo liczne, drobne, szaro-zielone, małe i wąskie listki. Ich brzeg nie posiada ząbków, ale na całej długości jest lekko podwinięty do dołu. Blaszka z wierzchniej strony pokryta jest licznymi, drobnymi, punktowymi gruczołkami, natomiast od spodu delikatnym, jasnym nalotem. Tymianek w podłożu korzeni się za pomocą mocnego korzenia palowego posiadającego bardzo liczne odgałęzienia. Roślina zakwita późną wiosną lub latem (VI-VIII), tworząc drobne, miododajne, biało-różowe lub liliowe kwiatki (płatki ułożone są wargowo na szczycie dzwonkowatego kielicha), osadzone pojedynczo w nibyokółkach w kątach liści na szczytach łodyżek. Kwiaty tworzą na roślinie rodzaj groniastego, luźnego kwiatostanu. Po przekwitnieniu, kwiaty przekształcają się w ciemne owoce (rozłupina), zawierająca cztery jasno brązowe nasiona tzw. rozłupki.
Wymagania uprawowe
Pochodzący z klimatu umiarkowanego tymianek, nie jest naturalnie przystosowany do surowych zim, dlatego zdarza się, że podczas dużych spadków temperatury wymarza (poniżej -16°C). Z tego względu należy dla niego przeznaczyć stanowisko słoneczne, ciepłe i osłonięte od wiatru, a w najchłodniejszych rejonach kraju okryć krzaczki na zimę liśćmi lub igliwiem bądź obsypać ich podstawę kompostem. Roślina ma natomiast niewielkie wymagania co do rodzaju podłoża. Wprawdzie najlepiej czuje się na glebach żyznych, przepuszczalnych, próchniczych i umiarkowanie wilgotnych, ale poradzi sobie także na słabszych podłożach. Tymianek jest też dość odporny na przejściową suszę i o ile temperatury nie są zbyt wysokie, a brak opadów jest krótkotrwały, krzaczki nie wymagają dodatkowego nawodnienia. Należy jednak pamiętać, że gleby przeznaczone pod uprawę tymianku nie mogą posiadać odczynu kwaśnego (w razie potrzeby przed założeniem plantacji może być konieczne wapnowanie) i nie mogą być zbyt mokre ani zbyt suche, gdyż na takich stanowiskach rośliny będą rosły bardzo słabo lub wcale. Tymianek jest też dość wrażliwy na zachwaszczenie, dlatego przy dużej ilości chwastów jego wzrost i rozwój może zostać zahamowany. Roślina jest najbardziej narażona na zagrożenia wynikające z zachwaszczenia na samym początku uprawy, kiedy młode sadzonki lub siewki nie zdążyły się jeszcze dobrze ukorzenić i rozkrzewić. Z tego względu stanowisko przeznaczone pod założenie plantacji tymianku powinno zostać wcześniej starannie oczyszczone z chwastów i głęboko uprawione. Do odchwaszczania można zastosować także herbicydy, wybrane z aktualnego rejestru MRiRW (obecnie na liście dopuszczonych preparatów znajduje się jedynie Kerb 50 WP).
Nawożenie
Pomimo iż tymianek nie ma wysokich wymagań pokarmowych, przed jego uprawą glebę warto zasilić nawozami mineralnymi w ilości ok. 40-50 kg./ha i P2O5, 100-120 gk/ha, K2O (przed założeniem plantacji) oraz 40-60 kg./ha N w dwóch dawkach przed posadzeniem rośliny i pogłównie. czytaj dalej...