Wśród występujących i gniazdujących w Polsce ptaków śpiewających jedną z najliczniejszych grup stanowią sikory. W naszym kraju można spotkać aż 7 gatunków, z których najpopularniejsze są sikorki bogatki i sikorki modre nazywane także modraszkami lub sikorkami zwyczajnymi (Cyanistes caeruleus). Ponieważ jednak sikorkę modrą widujemy znacznie rzadziej niż bogatkę, warto przyjrzeć się jej bliżej i lepiej poznać jej zwyczaje.

 

 

 

 

Sikorka modra w przeciwieństwie do bogatki zasiedla głównie tereny leśne, chętnie wybierając widne lasy liściaste. Zwykle żeruje w koronach drzew lub krzewów i rzadko schodzi na ziemię. Rzadziej też niż jej kuzynka gości w pobliżu osiedli ludzkich, do których przylatuje najczęściej w okresie zimowym. Modraszka w porównaniu do bogatki ma niewielkie rozmiary (ok. 11-12 cm) i w konkurencji o pożywienie często musi ustępować jej pierwszeństwa. W sezonie wegetacyjnym oba ptaki rzadko ze sobą konkurują, gdyż preferują inne środowiska, a dostatek pożywienia pozwala im spokojnie egzystować. Konflikt najczęściej pojawia się zimą, kiedy sikorki mają bardzo ograniczone możliwości zdobycia pokarmu i muszą o niego rywalizować. 

 

Choć przedstawiciele obu gatunków są do siebie podobni, można dość łatwo ich odróżnić. Sikorka modra ma znacznie jaśniejsze upierzenie od bogatki, gdyż dominują w nim barwy zielona, żółta i błękitna, a różnice między umaszczeniem samicy i samca są prawie niezauważalne. Grzbiet modraszki jest oliwkowozielony, uzupełniony kilkoma błękitnymi akcentami, brzuszek żółty z wąskim, ciemnym prążkiem po środku, natomiast główka – biała i ozdobiona kilkoma ciemnoniebieskimi lub niemal czarnymi pasami oraz błękitno-niebieską „czapeczką”.  

 

 

 

 

Gniazdowanie obu gatunków przebiega dość podobnie. U modraszki okres godowy zaczyna się na przełomie marca i kwietnia. W tym czasie samce zaczynają poszukiwanie samic, przywołując je charakterystycznym śpiewem, zakończonym wabiącym trelem. Żyjące w lasach lub dużych parkach modraszki szukają dziupli pozostawionych przez dzięcioły lub szczelin w drzewach (choć niekiedy zasiedlają także budki lęgowe w dużych ogrodach, o ile średnica otworu wejściowego mieści się przedziale ok. 27-30 mm), gdzie po dobraniu się w pary (IV), starannie moszczą gniazdo wyścielając je mchem, suchą trawą, sierścią oraz puchem. Samica składa w nim następnie ok. 10-16 białych, czerwono nakrapianych jaj i wysiaduje je przez ok. 14 dni, po czym oboje rodzice opiekują się potomstwem przez kolejne 2-3 tygodnie. Nawet kiedy młode modraszki opuszczą już gniazdo, rodzice nadal dostarczają im pożywienie przez następnych kilka lub kilkanaście dni. Ponieważ miot z reguły jest dość duży, a pisklęta żarłoczne, ich wykarmienie kosztuje oboje rodziców wiele pracy i wysiłku. W okresie lęgowym muszą więc polować wyjątkowo intensywnie, by przynosić pisklętom rozmaite larwy, gąsienice i drobne owady. W dobrych warunkach i przy dostatku pożywienia para sikorek może w sezonie wychować dwa lęgi.

 

 

 

 

W sezonie głównym pożywieniem sikorek modrych są owady. Ptaki z upodobaniem żywią się zarówno ich jajami, jak i gąsienicami, poczwarkami, larwami czy osobnikami dorosłymi. Nie gardzą też ślimakami ani pająkami, o ile uda im się je znaleźć. Zimą jednak ich dieta z konieczności musi ulec zasadniczej zmianie. Część sikorek na ten okres przenosi się w cieplejsze rejony, ale wiele z nich pozostaje w kraju. Te ptaki, które nie podejmują wędrówki, muszą przestawić się na pożywienie roślinne, poszukują więc nasion, orzechów i owoców. W tym okresie gromadzą się w niewielkie stada i przenoszą bliżej siedzib ludzkich, gdzie mogą łatwiej znaleźć pokarm. Aby ułatwić im przetrwanie, w okresie wyjątkowo niesprzyjającej pogody (śniegów, mrozów), warto je dokarmiać, podając nasiona oleiste (głównie słonecznik oraz siemię lniane, pestki dyni, parzenicę), owoce (np. rodzynki) lub orzechy (np. orzechy ziemne), a czasem też nieco słoniny (niesolonej i niewędzonej), która uzupełnia ich dietę o cenny tłuszcz zwierzęcy. Dokarmianie jest niezmiernie ważne w okresie zimowym, ale należy zakończyć je natychmiast po rozpoczęciu wiosny, co wbrew pozorom jest dla ptaków dużo lepszym rozwiązaniem niż dokarmianie całoroczne. Dzięki temu sikorki nie uzależnią się nadmiernie od naszej pomocy i kiedy nadejdzie wiosna, samodzielnie zaczną starać się o pokarm.

 

 

 

 

Sikorka modra w sezonie rzadko pojawia się w pobliżu zabudowań ludzkich, jednak czasami zdarza się, że zasiedla ogrody lub sady, o ile odpowiadają jej panujące w nich warunki . Aby więc zachęcić te piękne i pożyteczne ptaki do zamieszkania w naszym ogrodzie, warto zadbać, aby mogły poczuć się w nim dobrze i bezpiecznie. Jeśli sikorka modraszka zasiedli przygotowaną przez nas budkę lęgową, umieszczoną w bezpiecznym miejscu ( poza zasięgiem drapieżników), z pewnością przyczyni się do znacznego ograniczenia liczebności uciążliwych szkodników w naszej okolicy. Musimy tylko pamiętać, aby w ogrodzie zamieszkanym przez ptaki nie używać chemicznych środków ochrony roślin, gdyż za pośrednictwem skażonych owadów mogłyby się  nimi otruć. Warto też – zwłaszcza latem – zadbać o dostęp do wody (np. w postaci poidełek) oraz o pokarm roślinny, który ułatwi ptakom przetrwanie zimy. Z tego względu w ogrodzie powinny się znaleźć gatunki, które wydają jesienią jadalne i wartościowe owoce, chętnie zjadane przez ptaki (np. śliwa tarnina, głóg, dzika róża, ognik, rokitnik, czeremcha, jarzębina, ostrokrzew, śnieguliczka, ligustr, czarny bez). Poza tym, że krzewy te dostarczą sikorkom zimowe pożywienie, ptaki będą mogły wykorzystać je jako schronienie przez zimnem oraz drapieżnikami (np. kotami), które nie będą mogły przedrzeć się przez gęste, często kolczaste pędy.

 

 

 

Autor: Katarzyna Józefowicz

 

Źródła:

 

1. „Działkowiec” 09/09 „Śpiewające ogrody” str. 68/70 Andrzej G. Kruszewicz

2. „Wielki atlas ptaków” Jan Hanzak PWRiL W-wa 1989r.