Wróbel zwyczajny jest małym ptakiem, pochodzącym z rodziny wróblowatych. Znamy go przede wszystkim jako gościa miejskich parków, alejek, osiedli mieszkaniowych i podwórek – czyli tych miejsc, w których przebywa człowiek. Wróbel zwyczajny pochodzi z Półwyspu Arabskiego i Azji Mniejszej, gdzie pierwotnie zamieszkiwał stepy i miejsca pustynne. Obecnie można go spotkać na całym świecie, ponieważ setki lat temu przywędrował na inne kontynenty, a jego rozprzestrzenienie się było związane z rozwojem rolnictwa. W Polsce gatunek ten występuje powszechnie od przeszło dwóch stuleci, chociaż od kilku lat liczebność polskich wróbli systematycznie spada. Od 2004 r. ten mały ptak znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową. Warto otoczyć go szczególną opieką, ponieważ stanowi część polskiej kultury i tradycji ludowej.

 

 

Wróbel zwyczajny należy do najmniejszych przedstawicieli polskiej fauny ptasiej: masa jego ciała wynosi zaledwie 30 g, a długość – ok. 15 cm, podczas gdy rozpiętość skrzydeł nie przekracza 21 cm. Samiec charakteryzuje się mocnym dziobem i dość dużą głową w stosunku do rozmiarów reszty ciała. Dorosły wróbel ma brązowy kark z ciemnymi paskami i szare dziób oraz spód ciała. Policzki są nieco jaśniejsze niż pierś i brzuszek, a na podgardlu widnieje czarna pręga. Nogi mają barwę różową lub brązową. Samice przybierają bardziej jednolite ubarwienie ciała w porównaniu do samców. Ich upierzenie jest szarobrązowe, na karku paskowane. Dzioby mają szare, natomiast nogi – różowe. Przedstawiciele tego gatunku żyją średnio po 10 lat.

 

 

Wróbel jest synantropem - lubi przebywać w otoczeniu ludzi, ponieważ wiąże się to z łatwym dostępem do pożywienia. Jeżeli chodzi o dietę, ptak ten zjada prawie wszystko, zaczynając od resztek ze stołu, przez ziarna i owoce, kończąc na drobnych owadach.

 

Wróbel zamieszkuje osiedla ludzkie położone na poziomie najwyżej 1000 m n.p.m. Gniazda lokuje zazwyczaj powyżej 2,5 m nad ziemią. Chętnie zajmuje skrzynie lęgowe, opuszczone gniazda jaskółek i bocianów, zakamarki pod dachami lub w szczelinach budynków. Jego gniazdo, zbudowane ze słomy, piór, traw i korzonków, przypomina kształtem kulę. W okresie od kwietnia do sierpnia samiczka składa w nim od 4 do 6 białych, jasnoniebieskich lub bladozielonych jaj, nakrapianych brunatnymi lub szarymi plamkami. Okres wysiadywania trwa w przypadku tego gatunku mniej więcej 2 tygodnie. Młode ptaki opuszczają gniazdo już po upływie 2,5 tygodnia (17 dni) od wyklucia. W ciągu roku wróbel zwyczajny odbywa od 2 do 4 lęgów.

 

 

W ostatnich latach na całym świecie odnotowano znaczny spadek liczebności wróbli. W Wielkiej Brytanii na przykład ich populacja od lat 80. XX w. zmniejszyła się niemal dwukrotnie. Obecnie w wielu krajach wróbel zwyczajny znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową. Spadek jego populacji został spowodowany wieloma czynnikami. Po pierwsze, wróble pierwotnie zamieszkiwały tereny o pustynnym i suchym klimacie, dlatego w Europie Północnej i Wschodniej niektóre ptaki nie wytrzymują warunków klimatu umiarkowanego. ich największą śmiertelność odnotowuje się w czasie mroźnych i deszczowych zim, a nawet podczas chłodnych lat. Po drugie, ze względu na powszechne stosowanie środków chemicznych podczas zabiegów rolniczych i pielęgnacji gleby, zmniejszyła się liczba owadów, które stanowią dla wróbli cenny pokarm.  Po trzecie, wróble są atakowane przez drapieżniki: puszczyki, koty domowe, wrony i sroki, a także muszą konkurować o pożywienie z innymi ptakami, np. z o wiele większymi od siebie gołębiami. Czwartą i ostatnią ważną przyczyną wymierania wróbli jest zanikanie ich potencjalnych miejsc lęgowych w wyniku działalności człowieka, np. ocieplania elewacji lub renowacji budynków.

 

Człowiek może jednak pomóc wróblowi przez zwiększenie liczby miejsc lęgowych. Jeżeli mamy trochę wolnej przestrzeni w ogrodzie, dobrym pomysłem okaże się z pewnością zamontowanie budki lęgowej dla wróbla. Budkę taką można kupić w specjalistycznych sklepach z artykułami dla ptaków albo zamówić przez internet. Jeżeli chcemy wykonać ją sami, z łatwością znajdziemy w sieci bezpłatny projekt.

 

Budki lęgowe można rozmieszczać nie tylko na obszarze własnej posesji, ale również np. w przestrzeni miejskiej na terenie całej Polski, w dowolnym czasie w ciągu roku, najlepiej przed rozpoczęciem okresu lęgowego, czyli wczesną wiosną. Montuje się je na wysokości powyżej 2,5 m nad powierzchnią ziemi. Jeżeli chcemy powiesić więcej niż jedną budkę, możemy umieścić ich kilka tuż obok siebie; ptakom nie będzie to sprawiało najmniejszego problemu. W niewielkiej odległości od budek lęgowych warto zamontować karmniki dla ptaków, z których wróble będą chętnie korzystały zwłaszcza w okresie zimy (od listopada do końca marca). Karmnik można skonstruować własnoręcznie – w internecie znajduje się wiele pomocnych projektów. . Jeśli wolimy kupić gotowy produkt, znajdziemy go w sklepie zoologicznym. Ciekawą alternatywą dla karmników-budek są specjalne zawieszki na kule pokarmowe. Zimą ptaki dokarmia się przede wszystkim mieszankami nasion zbóż i suchymi owocami. Nie poleca podawać chleba, chyba że go wcześniej rozdrobnimy.

 

Aneta Malinowska