Należący do rodziny astrowatych sadziec (Eupatorium) to stosunkowo mało znana, lecz wyjątkowo atrakcyjna roślina rabatowa. Rodzaj skupia ok. 40 gatunków roślin, pochodzących głównie z Ameryki, ale w uprawie spotykane są przede wszystkim trzy z nich: sadziec purpurowy (Eupatorium purpureum), sadziec konopiasty (Eupatorium cannabinum) oraz sadziec plamisty (Eupatorium maculatum). 

 

 

Uprawiane w ogrodach gatunki sadźców to na ogół wysokie byliny o mocnych systemach korzeniowych (dość odporne na wiatry) i dużych, wiechowatych kwiatostanach, górujących nad innymi roślinami na rabacie. Ich wielkie kępy z pokroju przypominają floksy wiechowate, ale sadźce są od nich dużo wyższe i mają znacznie drobniejsze kwiaty, zebrane w okazałe kwiatostany. Wysokość pędów kwiatowych i barwa kwiatów różnią się w zależności od gatunku oraz odmiany.

 

 

Najpopularniejszym, a zarazem jednym z najwyższych sadźców uprawianych w ogrodach jest sadziec purpurowy (E. purpureum). Bylina ta dorasta nawet do 2-2,5 m wysokości i tworzy bardzo okazałe, wzniesione i rozłożyste kępy. Sztywne, nagie, czerwonawe pędy są gęsto porośnięte dużymi, ciemnozielonymi, lancetowatymi i szerokimi liśćmi o wyraźnie piłkowanym brzegu i dobrze widocznym unerwieniu. Od sierpnia do września na szczytach pędów rozwijają drobne kwiaty zebrane w duże, płaskie, wiechowate kwiatostany. Początkowo mają barwę jasnoróżową, jednak w miarę kwitnienia stają się ciemnoróżowe lub karminowe. Szczególnie atrakcyjna jest odmiana „Atropurpureum”,  posiadająca mocno czerwone pędy i ciemnoróżowe kwiaty z odcieniem fioletowym.

 

Innym gatunkiem często spotykanym w uprawie jest sadziec konopiasty (E. cannabinum). Roślina ta również należy do wysokich bylin, jednak jej rozmiary nie są tak imponujące jak u poprzedniego gatunku, gdyż z reguły nie przekracza wysokości ok. 70-150 cm (na wyjątkowo dobrym stanowisku może wybić na ok. 2 m). Sadziec konopiasty posiada dość charakterystyczne, trójdzielne lub pięciodzielne zielone liście, przypominające wyglądem liście konopi (stąd nazwa gatunkowa). Kwitnie w pełni lata (VII-IX), a jego kwiaty mają zwykle kolor różowy (u odmian bywają też białe) i tworzą na szczytach sztywnych, czerwonawych pędów nieduże, ale liczne wiechowate kwiatostany. Roślina występuje na stanowiskach naturalnych na terenie całego kraju, jednak ze względu na ładne kwiaty bywa również uprawiana w ogrodach. 

Sadziec plamisty (E. maculatum) to kolejny bylinowy gatunek sadźca uprawiany w ogrodach. Podobnie jak jego poprzednicy jest strzelistą i wysoką rośliną, dorastającą do ok. 1,5-2 m wysokości. Jego pędy mają charakterystyczny wygląd, gdyż na ogół są zielone i pokryte maleńkimi włoskami oraz drobnymi, bordowymi plamkami, którym roślina zawdzięcza swoją nazwę gatunkową. Sadziec plamisty podobnie jak pozostałe gatunki zakwita latem (VII-IX), a jego kwiaty zebrane w szczytowe, wiechowate kwiatostany mają na ogół barwę różową. 

 

 

Uprawa sadźców nie jest trudna, o ile znajdziemy dla nich w ogrodzie odpowiednie stanowisko. Rośliny preferują miejsca słoneczne lub półcieniste oraz wilgotne, żyzne, świeże i wapienne podłoża. Źle znoszą suszę, dlatego w ciepłe lata konieczne bywa ich podlewanie (najbardziej tolerancyjny w stosunku do niskiej jakości podłoża i niedoboru wilgoci jest sadziec konopiasty). Wszystkie są natomiast dostatecznie odporne na niskie temperatury i w naszym kraju przemarzają bardzo rzadko. 

 

 

Sadźce rozmnaża się niezwykle łatwo i to zarówno przez wysiew nasion (których zawiązują dużo), jak i przez podział kęp (mocno się rozrastają). Nasiona należy wysiać tuż po zbiorze, a jeżeli ich nie zbierzemy, wysieją się same. Jeśli postanowimy poczekać z siewem do wiosny, nasiona będą wymagały przechłodzenia (stratyfikacji). Rozrośnięte kępy dzieli się natomiast wiosną.

 

 

Sadźce to na ogól bardzo okazałe, wysokie, rozłożyste i efektowne byliny, dlatego na rabacie należy przeznaczyć dla nich odpowiednio dużo miejsca. Ze względu na swoją wielkość powinny być sadzone z tyłu kompozycji, gdzie będą stanowiły tło dla innych roślin. Ładnie komponują się z wysokimi trawami (np. miskantami) oraz innymi kwiatami lata, np. rudbekiami, krwawnikami, jeżówkami, floksami wiechowatymi czy dzielżanami. Dobrze też rosną na wilgotnym podłożu w pobliżu zbiorników wodnych. Ich gęste, wysokie kępy mogą być traktowane jako rodzaj oryginalnego żywopłotu, zakrywającego ażurowe ogrodzenie lub nieatrakcyjną część ogrodu. Posiadając w ogrodzie sadźce, mamy też zagwarantowane odwiedziny dużych ilości owadów zapylających (motyli, trzmieli, pszczół), gdyż miododajne kwiaty przedstawicieli tego rodzaju są dla nich bardzo atrakcyjne. Kwiatostany sadźców mogą być również wykorzystywane na kwiat cięty.

 

 

Niektóre gatunki sadźców (np. sadziec konopiasty) były dawniej użytkowane w celach leczniczych. Z ich korzeni oraz liści przyrządzano preparaty mające na celu podnoszenie odporności na choroby, poprawę pracy układu pokarmowego, łagodzenie infekcji górnych dróg oddechowych oraz ogólne wzmacnianie organizmu. Roślinom przypisuje się też działanie żółciopędne, przeczyszczające i przeciwgorączkowe.

 

Warto wiedzieć, że poza mrozoodpornymi i okazałymi bylinami do rodzaju zaliczane są również gatunki dużo niższe (np. 40-100 cm wysokości), a przy tym nieodporne na niskie temperatury, przez co wymagające zimowania w domu i możliwe do uprawy jedynie w pojemnikach (np. Eupatorium atrorubens o dużych, sercowatych liściach i filcowato owłosionych, czerwonawych łodygach oraz ciekawych, liliowych „pierzastych” kwiatostanach, przypominających kwiaty żeniszka meksykańskiego, osiągający ok. 1 m wysokości i kwitnący III-VIII). 

 

 

Autor: Katarzyna Józefowicz