Orzech włoski (Juglans regia) to jeden z najbardziej znanych i cenionych w Polsce gatunków orzecha. Jadalne jądra jego owoców (pestkowców) są bogate w szereg wartościowych składników odżywczych, dlatego trudno wyobrazić sobie zdrową i zbilansowaną dietę bez ich udziału. Owoce, zielone łupiny, kora oraz liście orzecha włoskiego wykorzystywane są także w ziołolecznictwie i kosmetyce, natomiast drewno i olej – w przemyśle. Owoce po wysuszeniu można przechowywać przez ok. 2 lata.

 

 

Zawartość substancji odżywczych i związków organicznych w orzechu włoskim jest różna w zależności od tego, którą część rośliny bierzemy pod uwagę, a w przypadku owoców istotną rolę odgrywa stopień ich dojrzałości. Najwięcej cennych substancji znajduje się w smacznym i chętnie spożywanym miąższu, znajdującym się w twardej skorupie. Dojrzałe jądro orzecha włoskiego zawiera 45-77% tłuszczu, ok. 10-20 % białka, duże ilości witamin (głównie witaminy E oraz witamin z grupy B, ale również witamin A, P i C), soli mineralnych (magnezu, fosforu, potasu, kobaltu i żelaza), a także skrobię, fitosterole, kwasy organiczne i węglowodany. Podobne składniki znajdują się w niedojrzałych, zielonych łupinach, które cechują się jednak znacznie większą zawartością witaminy C (100 g młodych łupin może zawierać od 1000 do 3500 mg tego składnika). Niestety jej ilość w miarę dojrzewania owoców znacznie spada. 

 

Nieco inny skład chemiczny posiadają natomiast liście orzecha włoskiego. Można w nich znaleźć między innymi garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy oraz (w świeżym surowcu) juglon. 

 

 

Dzięki bogactwu cennych dla człowieka związków organicznych i witamin oraz wyjątkowemu smakowi orzechy włoskie mają dość szerokie zastosowanie. W kuchni wykorzystuje się głównie ich miękkie jądra. W stanie świeżym są one białe, słodkie, soczyste i pokryte cienką, goryczkowatą, żółtawą skórką, natomiast po wysuszeniu stają się kremowe, a skórka brązowieje i traci znaczną część swojej goryczy. Orzechy można spożywać na surowo jako zdrową przekąskę lub wykorzystywać je do przyrządzania ciast, kremów, słodkich deserów, masła orzechowego, surówek i sałatek (zarówno warzywnych, jak i owocowych), a także dodawać je do żółtych i pleśniowych serów, twarogów, sosów, makaronów, ryb oraz pieczonego mięsa. Z ich jąder pozyskuje się także wartościowy olej spożywczy, ceniony w wielu kuchniach świata. 

 

 

Niedojrzałe jądra oraz zielone okrywy orzechów włoskich wykorzystywane są do sporządzania leczniczych nalewek, wywarów i wyciągów o właściwościach przeciwzapalnych, bakteriobójczych, grzybobójczych, przeciwkrwotocznych i ściągających. Mają one zastosowanie w łagodzeniu objawów nieżytu żołądka, przeciwdziałają niestrawności, wzdęciom, zaburzeniom jelitowym oraz biegunkom. Wspomagają leczenie owrzodzeń i chorób pasożytniczych układu pokarmowego, pomagają obniżyć poziom cukru i cholesterolu we krwi, a także uzupełniają niedobory składników mineralnych i witamin w organizmie (głównie witaminy C). Odwary z orzecha włoskiego wpływają też korzystnie na pamięć oraz funkcjonowanie układu odpornościowego. Stosuje się je w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz w postaci okładów na trudno gojące się rany, liszaje, trądzik, grzybicę i owrzodzenia.

 

Niestety istnieje też druga strona medalu:  orzechy włoskie należą do grupy najbardziej uczulających pokarmów, dlatego wiele osób nie może wprowadzić ich do swojej diety. Są to również jedne z najbardziej kalorycznych owoców, gdyż w 100 g słodkich jąder znajduje się aż 650-680 kcal. Ich dzienne spożycie powinno być zatem ograniczone, szczególnie u osób borykających się z nadwagą.

 

 

Orzech włoski znajduje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Wywar z jego liści wpływa wzmacniająco na włosy, jednoczenie przyciemniając ich kolor. Wyciągi z orzecha oraz olej orzechowy wykorzystywane są w wielu kosmetykach pielęgnacyjnych (kremach, odżywkach, balsamach) oraz preparatach o działaniu samoopalającym (delikatnie przyciemniają kolor skóry).

 

 

Orzech włoski jest rośliną cenną również dla innych gałęzi przemysłu. Olej orzechowy ma zastosowanie w produkcji lakierów i farb, natomiast drewno jest cennym surowcem do wyrobu mebli oraz oklein meblowych, a także desek kreślarskich i przedmiotów ozdobnych (np. mis, pater, figurek, tac, pojemników). Również owoce mogą być też wykorzystywane jako elementy dekoracyjne. Wykonuje się z nich ozdoby świąteczne, zwłaszcza stroiki bożonarodzeniowe (nadają się do także do farbowania), wieńce i ozdobne kule.

 

Nie należy przy tym zapominać, że orzech włoski jest pięknym i bardzo malowniczym drzewem ozdobnym, chętnie sadzonym w ogrodach, gdyż pod jego rozłożystą i gęstą koroną można z powodzeniem urządzić przytulny, letni kącik wypoczynkowy.

 

 

Autor: Katarzyna Józefowicz