- 1/4
- Następne
Należące do rodziny kapustowatych tobołki polne (Thlaspi arvense), to bardzo pospolite rośliny jednoroczne jare i ozime, zachwaszczające różnego typu uprawy w całej Polsce. Tobołki mają kilka nazw zwyczajowych (min. kaletki, szelestucha, szelestki) i najczęściej występują w uprawach roślin okopowych, zbóż, kukurydzy oraz rzepaku. Preferują głównie gleby gliniaste, ciężkie lub średnie, wilgotne, próchnicze, żyzne i bogate w związki wapnia, mimo to zasiedlają również ugory, przydroża, pastwiska, nieużytki, śmietniska, rowy i pobocza, przez co są nazywane chwastami ruderalnymi. Ze względu na upodobanie do gleb wapiennych, traktuje się je też jako rośliny wskaźnikowe, sugerujące podłoża zasadowe o podwyższonej zawartości wapnia.
Szkodliwość
Mimo swojego delikatnego wyglądu, tobołki polne mogą wyrządzać w uprawach całkiem spore szkody. Ze względu na sprawne rozmnażanie i wydawanie licznych nasion, mogących kiełkować od wiosny do jesieni, tobołki są w stanie wydać w sezonie nawet kilka pokoleń roślin. Nie osiągają wprawdzie imponujących rozmiarów, ale rosną na tyle szybko, że mogą konkurować z roślinami uprawnymi o składniki pokarmowe, wodę, światło i miejsce do rozwoju. Ich nasiona mają bardzo dużą żywotność i mogą pozostawać w glebie przez wiele lat (nawet powyżej 10 lat), czekając na dobrą sposobność do wykiełkowania. Bez szwanku znoszą też przebywanie w układzie pokarmowym zwierząt i ptaków, dlatego zwierzęta również przyczyniają się do ich rozsiewania. Ważnym aspektem szkodliwości gatunku jest także jego przynależność do rodziny kapustowatych, sprawiająca, że tobołki polne są żywicielem i gospodarzem wielu szkodników i organizmów chorobotwórczych, wywołujących choroby warzyw kapustnych oraz rzepaku (min. patogenu Plasmodiophora brassicae - wywołującego kiłę kapusty, śmietki kapuścianej, mszycy kapuścianej). Jeśli na jakimś stanowisku tobołki wystąpiły wyjątkowo licznie, nawet przez kilka lat nie należy po nich uprawiać roślin użytkowych z rodziny kapustnych.
Tobołki polne
Opis
Tobołki polne to rośliny niezbyt wysokie, dorastające do ok. 10-50 cm. wysokości. Tworzą słabo rozgałęziony, kremowy korzeń palowy oraz sztywną, wyprostowaną, pokrytą delikatnymi bruzdami, zieloną, rozgałęziającą się na szczycie łodygę. Tobołki posiadają dwa rodzaje liści. Rozetkowe, tworzące gęstą kępkę u podstawy łodygi, odwrotnie jajowate, wyraźnie unerwione, dość duże, z wierzchu zielone, od spodu jaśniejsze, mocno powcinane (mniej powcinane w pokoleniu roślin jarych, bardziej wyraźne u egzemplarzy ozimych), ząbkowane i wyrastające na ogonkach liściowych oraz wyrastające na łodydze, mniejsze, wydłużone, ząbkowane na brzegach, wyraźnie unerwione i pozbawione ogonka. Z łodygą łączy je strzałkowa podstawa, która obejmuje pęd. Zarówno łodyga jak i korzeń, nasiona oraz liście po rozgnieceniu wydzielają bardzo charakterystyczny, czosnkowy aromat. Tobołki zakwitają wiosną (IV-V) i mogą kwitnąć nieustannie aż do późnej jesieni (IX-X). Ich drobne, białe, czteropłatkowe kwiaty, zebrane są na szczytach łodyg w groniaste, początkowo zwarte, później wydłużone kwiatostany. Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w bardzo charakterystyczne, dość duże, płaskie, niemal okrągłe, zielone łuszczyny, na których szczycie znajduje się wyraźne wcięcie. Czasami wcięcie jest tak duże, że łuszczyna przybiera sercowaty kształt. Torebki nasienne, zawierające od kilku do kilkunastu nasion, rozmieszczone są wzdłuż łodygi pojedynczo i są z nią połączone za pomocą długich, sztywnych, zagiętych na końcach do góry ogonków. Po dojrzeniu, nasiona stają się ciemne, małe, owalne i wyraźnie bruzdowane. Mogą przeleżeć w podłożu przez wiele lat, nie tracąc w tym czasie zdolności do kiełkowania. W sprzyjających warunkach, mogą też wykiełkować jeszcze przed osiągnięciem pełnej dojrzałości. Jedna roślina wydaje ok. tysiąca nasion (a czasami nawet do 2000 szt.), z których w ciągu sezonu może rozwinąć się nawet kilka pokoleń roślin, dlatego gatunek należy do bardzo inwazyjnych.
Tobołki polne (Thlaspi arvense)
Profilaktyka
Z powodu dużej płodności i zagrożenia dla roślin z rodziny kapustnych, tobołki polne powinny być systematycznie usuwane z upraw roślin użytkowych. W ograniczeniu ich występowania może pomóc profilaktyka, polegająca na systematycznym niszczeniu chwastów (koniecznie przed zawiązaniem nasion), w uprawach i terenach do nich przyległych (np. rowach, ścieżkach, międzyrzędziach, pryzmach kompostowych), zakupie i wysiewie dobrej jakości materiału siewnego, wolnego od zanieczyszczeń nasionami chwastów, niszczeniu termicznym (np. przez zaparzanie) nasion tobołków przed składowaniem ich na kompost, dbaniu o utrzymanie właściwego odczynu pH w podłożu i nawożeniu upraw jedynie dobrze rozłożonym obornikiem. czytaj dalej...
