- 1/2
- Następne
Rodzina astrowatych to jedna z najliczniejszych rodzin botanicznych, gdyż zalicza się do niej aż 23 tysiące gatunków roślin. Wiele z nich to lubiane i cenione rośliny ozdobne, inne natomiast to groźne chwasty terenów uprawnych. Przykładem takich inwazyjnych roślin jest między innymi bardzo pospolity ostrożeń polny (Cirsium arvense), którego można spotkać na łąkach, leśnych polanach, w rowach, na brzegach zbiorników wodnych, w zaroślach, na obrzeżach lasów oraz na stanowiskach ruderalnych. Roślina preferuje podłoża przewiewne, suche, lekkie i bogate w składniki pokarmowe, ale toleruje także gleby ciężkie i wilgotne, a nawet zasolone. Ze względu na swoje duże zdolności przystosowawcze, zachwaszcza różnego typu uprawy, ale najczęściej pojawia się na pastwiskach, łąkach, w zbożach, w kukurydzy, w rzepaku, w uprawach roślin okopowych oraz w ogrodach i w sadach.
Szkodliwość
Szkodliwość ostrożenia polnego w uprawach jest bardzo wysoka. Roślina osiąga duże rozmiary i wykształca bardzo rozbudowany i głęboki system korzeniowy, dzięki któremu sprawnie się rozmnaża i pobiera z podłoża ogromne ilości składników odżywczych (głównie azot, potas, fosfor i wapń) oraz wody. Już obecność 0,5 rośliny na 1m2 uznawana jest za próg szkodliwości dla zbóż, a 2 rośliny na 1m2 doprowadzają do spadku plonu zboża, kukurydzy i roślin okopowych nawet o 15 – 20 %. Długie korzenie oraz rozgałęzione łodygi utrudniają zbiory, a szybko rosnące pędy i duże liście ograniczają dostęp światła do innych roślin, skutecznie je zagłuszając. Ostrożeń polny rozwijający się na łąkach i pastwiskach pogarsza też jakość paszy. Jest także chwastem bardzo trudnym do usunięcia, gdyż może odradzać się nawet z niewielkiego kawałka kłącza pozostawionego w ziemi.
Opis
Ostrożeń polny to wieloletnia roślina dwupienna, mogąca osiągać wysokość od 0,5 – 1,5 m.. Na powierzchni ziemi tworzy mocne, wzniesione, rozgałęzione pędy, pokryte licznymi, pajęczynowatymi włoskami, natomiast pod ziemią rozwija bardzo rozbudowany, piętrowy, długi na ok. 4 - 7 m. korzeń, z którego wyrastają liczne, długie na kilka metrów rozłogi boczne z dużą ilością pąków śpiących. Korzeń daje też odrosty, na końcu których już po miesiącu tworzą się nowe rośliny. Każdy odcinek kłącza odcięty od korzenia, może w krótkim czasie dać początek nowej roślinie, dlatego skuteczność wegetatywnego rozmnażania tego gatunku jest wyjątkowo wysoka. Łodygi naziemne, wyrastające z korzenia, na całej długości pokryte są dużymi liśćmi o mocno kolczastych brzegach. Ich blaszka liściowa jest gładka z wierzchu i pokryta szarym kutnerem na spodzie. Liście mają zmienny kształt (np. lancetowate, podłużne, eliptyczne, niepodzielne lub wrębne) i mogą być siedzące lub połączone z łodygą krótkim ogonkiem.
Od VII do X na szczytach pędów rozwijają się niezbyt duże, liliowe, różowe lub rzadziej białe kwiatostany w postaci jajowatych koszyczków. Kwiaty męskie i żeńskie znajdują się na osobnych roślinach. Kwiaty pręcikowe są szersze i większe, kwiaty słupkowe są węższe i dłuższe. Podczas kwitnienia kwiaty żeńskie wydzielają silny, wabiący aromat, dlatego są chętnie odwiedzane przez owady zapylające. Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w żółtawe lub jasno brązowe, owoce (niełupki), których powierzchnia jest bruzdowana i porośnięta u góry pierzastym puchem kielichowym, ułatwiającym rozsiewanie. Dzięki swojej budowie, nasiona mogą być roznoszone przez wiatr na bardzo duże odległości. Mogą być także transportowane przez wodę i roznoszone przez zwierzęta (znoszą przebywanie w ich układzie pokarmowym). Jedna roślina może wydać w sezonie od 1000 do 5000 nasion, chociaż zdarzają się egzemplarze potrafiące zawiązać nawet 30 – 40 tyś. nasion. Pomimo dużej żywotności (nawet do kilkunastu lat) i znaczniej liczebności, nasiona nie stanowią podstawowego sposobu rozmnażania ostrożenia (uzyskane z nasion rośliny zakwitają dopiero w drugim roku po wysiewie), gdyż roślina rozprzestrzenia się głównie za pomocą odrostów i rozłogów wytwarzanych przez korzenie. Duża liczba nasion jest też niszczona przez rozwijające się we wnętrzu koszyczków kwiatowych larwy owadów i w ogóle nie dojrzewa.
Ostrożeń polny
Gatunki podobne
Ostrożeń polny jest rośliną dość charakterystyczną, zdarza się jednak, że z powodu kolczastych liści i puszystych kwiatostanów bywa mylony z ostami (Carduus) lub popłochem (Onopordum). Oba podobne gatunki są jednak zwykle roślinami dwuletnimi (z wyjątkiem ostu łopianowatego, nastroszonego i sinego, które jednak mają większe kwiaty lub też większe liście niż ostrożeń polny), dlatego nie wytwarzają tak mocnego i rozbudowanego systemu korzeniowego jak ostrożeń. czytaj dalej...