- 1/2
- Następne
Rodzina selerowatych (dawniej baldaszkowatych), to bardzo liczna rodzina botaniczna, obejmująca aż ponad 3700 gatunków roślin. Wśród nich znajdują się zarówno popularne rośliny jadalne (np. marchew, seler) jak i gatunki posiadające właściwości trujące (min.: agresywny i inwazyjny barszcz Sosnowskiego). Zalicza się do niej też kilka gatunków posiadających właściwości lecznicze, do których należy między innymi barszcz zwyczajny (Heracleum sphondylium).
Występowanie i szkodliwość
Barszcz zwyczajny występuje powszechnie na terenie całego kraju i zasiedla głównie podłoża wilgotne, żyzne, próchnicze, przepuszczalne oraz bogate w azot i potas. Najczęściej można go spotkać w pobliżu zbiorników wodnych, na wilgotnych łąkach, leśnych polanach, w rowach, w zaroślach i na stanowiskach ruderalnych. Czasami pojawia się także na polach uprawnych, zachwaszczając głównie użytki zielone.
Mimo iż barszcz zwyczajny jest w pewnym stopniu rośliną leczniczą, a jego młode liście nadają się do spożycia zarówno przez ludzi jak i zwierzęta, na obszarze użytków zielonych jest gatunkiem niepożądanym, gdyż jego silny wzrost i duże rozmiary powodują wypieranie z łąk i pastwisk roślin o większej wartości użytkowej. Poza tym po skoszeniu schnie zwykle bardzo wolno i powoduje zagniwanie oraz pleśnienie roślin przeznaczonych na siano. Jako pasza, barszcz zwyczajny nadaje się wyłącznie dla królików i drobiu, które bardzo chętnie go zjadają. Zbierając ziele należy jednak pamiętać o zabezpieczeniu dłoni rękawicami ochronnymi, bo chociaż barszcz zwyczajny nie ma tak silnego działania toksycznego jak spokrewniony z nim barszcz Sosnowskiego, to jednak zawarte w jego tkankach furanokumaryny w słoneczne dni mogą powodować wystąpienie na skórze reakcji alergicznych (mają działanie fotouczulające).
Opis
Barszcz zwyczajny to dwuletnia lub wieloletnia roślina zielna, dorastająca do wys. ok. 50 – 150 cm. W podłożu korzeni się mocno za pomocą rozbudowanego, grubego, wrzecionowatego, żółtawego korzenia, który wiosną jest wyjątkowo jędrny i wydziela jasno zielony, aromatyczny i ostry w smaku sok. Barszcz zwyczajny posiada też pierzastodzielne lub trójdzielne, zielone liście, pokryte z wierzchu gęstymi, krótkimi, szorstkimi włoskami. Blaszka liściowa jest wyraźne unerwiona i mocno ząbkowana na brzegach. Dolne liście są odziomkowe i wyrastają na długich, mocnych, sztywnych, grubych, żeberkowanych ogonkach, górne natomiast są połączone z łodygą za pomocą silnie rozdętej pochwy liściowej, która podobnie jak liście, posiada zdolności asymilacyjne. Liście na jednej roślinie mogą mieć różny kształt i wielkość, jednak zawsze są większe u podstawy, a mniejsze w górnej części łodygi. Wiosną barszcz zwyczajny wykształca silne, wzniesione, rozgałęzione, sztywne i puste w środku łodygi. Ich powierzchnia jest wyraźnie, podłużnie bruzdowana i podobnie jak blaszka liściowa, pokryta krótkimi, szorstkimi włoskami, o właściwościach drażniących. Na szczytach pędów od IV do IX rozwijają się duże, spłaszczone, baldachowate kwiatostany, złożone z bardzo licznych, drobnych, biało-zielonkawych czasami lekko różowych lub biało – żółtych kwiatów. Płatki kwiatów położonych na skraju baldachu są większe, niż płatki kwiatów znajdujących się w środku kwiatostanu (cecha charakterystyczna dla gatunku). Kwiaty zapylane są głównie przez owady (min. muchówki), a po przekwitnieniu przekształcają się w jasnobrązowe, płaskie, szeroko oskrzydlone, niemal okrągłe, pokryte wyraźnym ożebrowaniem owoce (rozłupiny), zawierające po dwa ciemne nasiona (rozłupki). Ze względu na swój kształt, dojrzale owoce są bardzo łatwo rozsiewane przez wiatr, który może przenosić je na znaczne odległości. Owoce wraz z nasionami mogą się też toczyć po powierzchni ziemi. Cała roślina, szczególnie po roztarciu lub zgnieceniu, wydziela mocny, bardzo charakterystyczny i niezbyt przyjemny zapach.
Barszcz
Gatunki podobne
Barszcz zwyczajny jest rośliną dość charakterystyczną, jednak na pewnych etapach rozwoju można go pomylić z innymi gatunkami roślin. W pierwszym roku wegetacji, nie wytwarza pędu kwiatowego, a jedynie rozetę dużych liści, dlatego może być mylony z innymi roślinami należącymi do rodziny selerowatych. Najbardziej groźna w skutkach pomykała, dotyczy głównie barszczu Sosnowskiego, który ma bardzo silne właściwości toksyczne (dotkniecie jakiejkolwiek części zielonej, powoduje poważne poparzenia skóry). Ta niebezpieczna roślina jest jednak znacznie większa od barszczu zwyczajnego i posiada wyjątkowo duże, szerokie liście oraz ogromny, gruby, sztywny, osiągający nawet 2 - 4 m. pęd kwiatostanowy.
Profilaktyka
Walka z barszczem zwyczajnym jest dość trudna, gdyż roślina łatwo się rozsiewa i szybko rośnie. W ograniczeniu jej występowania może w pewnym stopniu pomóc profilaktyka, polegająca na odpowiednim nawożeniu podłoża (barszcz chętnie zasiedla stanowiska bogate w azot i potas, a ubogie w fosfor), częstym koszeniu łąk i pastwisk oraz usuwaniu barszczu z upraw jeszcze przed jego zakwitnięciem. czytaj dalej...
