- 1/4
- Następne
Uprawiając ogród warzywny, oczekujemy obfitych i dorodnych zbiorów. Aby jednak rośliny miały szansę dobrze się rozwijać i unikać najgroźniejszych chorób nie mogą zostać posadzone zupełnie przypadkowo. Ich właściwe rozmieszczenie i ustalenie odpowiedniej kolejności pojawiania się po sobie, jest niezmiernie ważne dla optymalnego wykorzystania składników pokarmowych zawartych w podłożu oraz unikania najgroźniejszych patogenów, które nawet przez kilka lat mogą pozostawać w glebie (ok. 4-5).
Dokładne planowanie nasadzeń jest szczególnie ważne na działkach o niewielkich rozmiarach, gdzie ilość dostępnego miejsca jest mocno ograniczona. Taka przemyślana strategia uprawiania po sobie różnych roślin w kolejnych latach na jednym stanowisku z uwzględnieniem ich indywidualnych wymagań i zapotrzebowania na składniki pokarmowe określana jest zmianowaniem. Natomiast zmianowanie dotyczące kilku zagonów, wykorzystywanych przez kolejne lata do przemiennej uprawy warzyw jest nazywane płodozmianem.
Podstawowe zasady zmianowania
Ogólne zasady zmianowania mają kilka podstawowych założeń. Najważniejszym z nich jest unikanie uprawy po sobie roślin z tej samej rodziny botanicznej nawet przez 4-5, gdyż często posiadają one wspólne choroby, których formy przetrwalnikowe długo podostają w glebie. Dobrym przykładem mogą być warzywa kapustne (np. kapusta biała, pekińska, włoska), często zapadające na groźną kiłę kapusty lub warzywa cebulowe (cebula, czosnek, por) atakowane przez białą zgniliznę.
Kolejną ważną sprawą są indywidualne wymagania pokarmowe poszczególnych roślin. Aby pozostające w glebie składniki odżywcze mogły być dobrze i skutecznie wykorzystane, a przy okazji gleba nie została całkowicie wyjałowiona, powinno się co 3-4 lata nawozić stanowisko nawozami organicznymi (np. obornikiem) i planować nasadzenia w taki sposób, aby po roślinach żarłocznych (np. kapuście), uprawiać warzywa o mniejszych wymaganiach pokarmowych, a po roślinach wzbogacających podłoże w dodatkowe składniki odżywcze (np. motylkowych takich jak bób lub po nawozach zielonych np. łubinie żółtym), warzywa wymagające podłoża zasobnego w azot. Z tego samego powodu rośliny głęboko korzeniące się należy uprawiać po warzywach o płytkim systemie korzeniowym, gdyż umożliwi to wykorzystanie związków organicznych zawartych w głębszych warstwach podłoża. Systematyczne i solidne nawożenie podłoża nawozami organicznymi (np. kompostem), jest szczególnie ważne na niewielkiej, mocno eksploatowanej przestrzeni, gdyż bez względu na rodzaj uprawianych roślin, gleba na takim zagonie jest wyjątkowo narażona na wyjałowienie i szybkie zmęczenie.
Poza wymienionymi założeniami, przy planowaniu nasadzeń należy też uwzględnić długość okresu wegetacji poszczególnych roślin, umieszczając warzywa o krótkim okresie wegetacji jako poplon, międzyplon lub przedplon (np. sałata, rzodkiewka, koper, kalarepa wczesna), natomiast te o długim jako plon główny (np. seler, pomidor, marchew, kapusta, czosnek, cebula).
Wymagania pokarmowe warzyw
Aby dobrze zaplanować uprawę warzyw w danym roku na konkretnym zagonie, trzeba poznać indywidualne wymagania pokarmowe poszczególnych roślin. Do grupy najbardziej „żarłocznych” warzyw o najwyższych oczekiwaniach w stosunku do żyzności gleby należą przede wszystkim warzywa kapustne, dyniowate oraz seler i fasola szparagowa, które należy uprawiać w I roku po oborniku lub innych nawozach organicznych. Nieco mniejsze oczekiwania w stosunku do zasobności podłoża mają warzywa cebulowe (cebulę, czosnek, por), liściowe (sałata, szpinak, koper), wiele ziół, część warzyw korzeniowych (marchew, pietruszka, burak ćwikłowy), rzepowatych (rzodkiewka) i psiankowatych (np. pomidor, papryka), a najmniejsze mają warzywa strączkowe (bób, groch, fasola zwykła), które mogą być uprawiane nawet w III lub IV roku po oborniku, gdyż same wiążą z otoczenia azot i dodatkowo pozostawiają po sobie glebę zasobną w ten właśnie składnik.
Przykłady zmianowania
Przykładami zmianowania przewidzianego na trzy kolejne lata na jednym zagonie mogą być następujące uprawy:
1)
1 rok (duże wymagania pokarmowe) –warzywa kapustne I-wszy rok po oborniku,
2 rok (średnie wymagania pokarmowe) –warzywa cebulowe,
3 rok (małe wymagania pokarmowe) – warzywa korzeniowe (marchew, buraki)
2)
1 rok (średnie wymagania pokarmowe) – pomidor
2 rok (małe wymagania pokarmowe) –warzywa strączkowe
3 rok (duże wymagania pokarmowe)– warzywa dyniowate
3)
1 rok (małe wymagania pokarmowe) – warzywa strączkowe
2 rok (duże wymagania pokarmowe) – warzywa dyniowate
3 rok (średnie wymagania pokarmowe) – pomidor
Odpowiednie sąsiedztwo
Planując nasadzenia nie musimy opierać się wyłącznie na plonie głównym, gdyż możemy również wykorzystać zagon na przedplony wcześnie schodzące z pola (sałata, rzodkiewka, szpinak, wczesne: marchew, kalarepa, kapusta) lub uprawę współrzędną. Wtedy jednak (szczególnie przy uprawie współrzędnej) musimy wziąć pod uwagę wzajemne zależności poszczególnych roślin, ponieważ nie wszystkie jednakowo dobrze tolerują swoje bezpośrednie sąsiedztwo.
Dobrze będą ze sobą rosły między innymi:
1. wczesna marchew i cebula
3. sałata, rzodkiewka i kalarepa
4. fasola szparagowa i burak ćwikłowy
5. późna marchew i por
6. dynia i fasola
7. pomidor i pietruszka
Natomiast źle będą na siebie wpływały między innymi:
1. fasola karłowa i cebula
2. groch i fasola
3. ziemniaki i pomidory
4. sałata i pietruszka
5. kapusta i fasola lub marchew
6. burak i por lub fasola
7. rzodkiewka i cebula
8. kapusta i por lub cebula
Na przedplony nadają się natomiast:
1. dla warzyw psiankowatych: sałata, rzodkiewka, wczesny kalafior
2. dla warzyw cebulowych rośliny z grupy strączkowych i dyniowatych
3. dla warzyw dyniowatych rośliny z grupy strączkowych
4. dla warzyw kapustnych nie ma szczególnych wymagań co do przedplonu, z wyłączeniem roślin z tej samej rodziny botanicznej.
Autor: Katarzyna Józefowicz
