- 1/3
- Następne
Zaraza ogniowa jest jedną z najgroźniejszych chorób bakteryjnych, dotykających drzewa ziarnkowe. Podczas ciepłej i wilgotnej wiosny patogen bardzo szybko się rozprzestrzenia, doprowadzając do całkowitego wyniszczenia mateczników, szkółek i sadów. Ponieważ na polskim rynku nie ma antybiotyków przeznaczonych do walki z tą chorobą, ochrona przed nią polega na ścisłym przestrzeganiu zasad profilaktyki.
Szkodliwość
Zarazę ogniową opisano po raz pierwszy pod koniec XVIII w. w Ameryce Północnej. Obecnie choroba ta występuje na niemal wszystkich kontynentach i w większości krajów europejskich. Najczęściej dotyka jabłonie, grusze oraz pigwy, ale atakuje również maliny, świdośliwy, głogi, jarzębiny, irgi i ogniki. Szczególnie zagrożone są kwitnące drzewa i rośliny w okresie wzrostu. W Polsce rzadko dochodzi do epidemii, ponieważ czas kwitnienia jabłoni i grusz nie pokrywa się z terminem najintensywniejszego rozmnażania się bakterii.
Czynnik chorobotwórczy
Czynnikiem wywołującym zarazę ogniową jest Erwinia amylovora, należąca do rzędu beztlenowców. Bakteria ta toleruje szeroki zakres temperatur (3-33°C), ale optymalny dla jej rozwoju jest przedział 20-24°C, przy wysokiej wilgotności powietrza. Pałeczki zimują na porażonych, lecz nadal żywych pędach i w śpiących pąkach. Wiosną, gdy temperatura osiąga 18°C, zaczynają się rozmnażać. Rozprzestrzenianiu się patogenów sprzyjają deszcz i wiatr, jak również działalność ptaków i owadów. Bakterie dostają się na powierzchnię młodych pędów oraz do pąków kwiatowych, skąd wnikają do tkanek przez naturalne otwory i rany. Okres inkubacji choroby zależy od warunków pogodowych oraz rodzaju drzew i trwa od kilku dni do kilku tygodni. Jeżeli intensywny podział bakterii przypadnie na czas kwitnienia, może dojść do masowego porażenia i zniszczenia całego sadu lub szkółki.
Zaraza ogniowa na jabłoni (wikipedia.org, Sebastian Stabinger, CC BY-SA 3.0)
Objawy
Zaraza ogniowa dotyka w pierwszej kolejności młode części roślin – kwiaty, liście i przyrosty – by następnie opanować także konary oraz pnie. W początkowej fazie choroby porażone organy przybierają intensywnie zielony kolor i sprawiają wrażenie nasyconych wodą. Pierwsze oznaki zarazy widać na kwiatach, które więdną, brązowieją i zamierają. Następnie liście drzew pokrywają się ciemnoczerwonymi lub czarnymi plamami i zwijają się, jakby były opalone ogniem. Zarówno liście, jak i kwiaty zazwyczaj nie opadają, lecz pozostają na porażonym drzewie przez cały sezon wegetacyjny. Wierzchołki nowych pędów zaginają się w tzw. pastorały, brunatnieją i obumierają. Podobnie dzieje się z zawiązkami owoców oraz dojrzałymi owocami, na których powstają plamy gnilne. Jeśli gnijące jabłka i gruszki nie zostaną zerwane, zaschną, tworząc mumie.
Na dotkniętych nekrozą owocach można niekiedy zauważyć śluzowaty, biało-szary wyciek. Obecne w wydzielinie bakterie przenikają do krótkopędów, następnie zaś do gałęzi. W temperaturze powyżej 20°C i przy wysokiej wilgotności powietrza wyciek bakteryjny występuje również na silnie porażonych pędach, w miejscach, w których chora tkanka łączy się ze zdrową. Krople wydzieliny przybierają biały, później żółty, a ostatecznie bursztynowy kolor. Dopiero po zaobserwowaniu wycieku bakteryjnego zyskujemy całkowitą pewność, że w naszym sadzie panuje zaraza ogniowa – jest to charakterystyczny objaw tej choroby.
W kolejnej fazie zarazy patogeny atakują konary i pień. Na korze pojawiają się zgorzele – chore miejsca czernieją i zapadają się, tworząc głębokie rany o klinowatym kształcie. Sucha i gorąca pogoda spowalnia rozwój choroby, jesienią natomiast dochodzi do jej całkowitego zahamowania. Między zdrową a porażoną korą powstają wtedy pęknięcia. Jeśli zaraza objęła obwód konarów lub gałęzi, ich wierzchołkowe części często usychają.
Zwalczanie
Zaraza ogniowa podlega obowiązkowi kwarantanny. Jej szczegółowe zasady określa Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Podstawą profilaktyki jest lustracja roślin, które mogą być gospodarzami choroby. Pierwsze obserwacje rozpoczyna się tuż po rozpoczęciu kwitnienia, drugi termin lustracji przypada zaś na przełom lipca i sierpnia. Jeśli na drzewach występują oznaki choroby, należy zgłosić się do wojewódzkiego inspektoratu ochrony roślin. Z okazu zaatakowanego przez bakterie pobieramy próbkę pędu – materiał do badań powinien pochodzić z granicy zdrowego i porażonego drewna.
Jeśli choroba została wykryta zanim doszło do zakażenia systemicznego, drzewa można uratować. Pojedyncze porażone pędy usuwa się razem z odcinkami zdrowego drewna, przeprowadzając cięcie co najmniej 50 cm pod widocznym uszkodzeniem kory. Rany zabezpieczamy pastą ogrodniczą (np. Funaben 03 PA) z dodatkiem 2% fungicydu miedziowego i Pomonitu R10 w stężeniu 12%. Przed cięciem i bezpośrednio po nim dezynfekujemy narzędzia w 70% denaturacie lub lizolu.
Jeśli choroba rozprzestrzeniła się w szkółce albo w mateczniku, wszystkie drzewa należy wykarczować i spalić. Podobnie postępuje się w przypadku silnego porażenia sadu. Na obszarach występowania zarazy ogniowej lustracje przeprowadza się co tydzień. czytaj dalej...
