Wołek zbożowy - szkodnik magazynowy. Opis i zwalczanie

Jesteś tutaj:

Wołek zbożowy - szkodnik magazynowy. Opis i zwalczanie

3,4/5 (868 ocen)

Wśród licznych szkodników atakujących rośliny uprawne na szczególną uwagę zasługuje niewielka grupa owadów specjalizujących się w niszczeniu zebranego i zmagazynowanego zboża lub ziarna, określana jako szkodniki magazynowe. Ich przedstawicielem jest między innymi niewielki, ale bardzo uciążliwy chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych - wołek zbożowy (Sitophilus granarius syn. Sitophila granaria syn. Calandra granaria). Owad najchętniej zasiedla zmagazynowane w przechowalniach lub silosach ziarno zbóż (min. pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa), ale równie często spotykany jest też w ziarnie kukurydzy i ryżu oraz w nasionach innych roślin (np. w nasionach słonecznika). Ponieważ wołek zbożowy jest typowym szkodnikiem magazynowym, zwykle rozwija się w przechowywanym ziarnie, ale czasami może też zasiedlać produkty pochodzenia zbożowego, takie jak mąka, kasza, otręby, makarony czy chleb (z grubego przemiału), a nawet zmagazynowane, suszone lub świeże owoce.


Szkodliwość


Wołek zbożowy jest szkodnikiem bardzo pospolitym, którego można spotkać nie tylko w Polsce, ale również w wielu innych krajach świata. Jego szkodliwość określana jest jako bardzo wysoka, gdyż owad może zniszczyć nawet ok. 5% plonu ziarna (w sprzyjających warunkach nawet więcej). Wołek jest też owadem trudnym do szybkiego wykrycia, dlatego walka z nim jest dość trudna (większa część jego cyklu życiowego przebiega w ukryciu, we wnętrzu ziarniaków). Za szkody wyrządzone w ziarnie odpowiedzialne są zarówno rozwijające się we wnętrzu ziarniaków larwy jak i żerujące na powierzchni ziarna owady dorosłe. Poza typowymi zniszczeniami spowodowanymi intensywnym żerowaniem, wołki mogą doprowadzić również do miejscowego zaparzania się ziarna (duża ilość owadów w jednym miejscu może spowodować podwyższenie temperatury ziarna nawet o 10°C), zwiększenia zapylenia pryzmy (co utrudnia przepływ powietrza między ziarnami i powoduje jego pleśnienie), uszkodzeń ziarniaków przeznaczonych na materiał nasienny, pogorszenia jakości ziarna przeznaczonego do przerobu spożywczego (w ziarniakach spada zawartość skrobi, a zwiększa się ilość tłuszczów), zanieczyszczenia produktów zbożowych chitynowymi pancerzykami (mogącymi być przyczyną kłopotów trawiennych) oraz wystąpienia silnych objawów alergicznych u osób pracujących przy opanowanym przez szkodnika zbożu (owady zawierają w swoim ciele alergeny prowadzące do zakłóceń w funkcjonowaniu układu oddechowego oraz płuc oraz do pojawienia się objawów astmy).


Opis


Wołek zbożowy to niewielki chrząszcz, dorastający do ok. 2 – 5 cm. długości. Jego wydłużone, smukłe ciało w całości pokryte jest chitynowym, błyszczącym, twardym, brązowym lub czarnym pancerzykiem (w zależności od wieku). Owad nie posiada skrzydeł błoniastych, a jedynie zrośnięte okrywy zewnętrzne, na których widoczne są podłużne rzędy drobniutkich rowków i zagłębień. Nad okrywami skrzydeł, tuż za głową owada, znajduje się też dobrze wykształcone, wydłużone przedplecze, również pokryte chitynowym pancerzykiem i rzędami drobniutkich wgłębień. W porównaniu z resztą ciała, znajdująca się nad przedpleczem głowa wołka jest niewielka, ale bardzo charakterystyczna, gdyż ma postać wydłużonego ryjka zakończonego gryzącym aparatem gębowym. U podstawy ryjka widoczna jest para mocnych, segmentowanych czułek, układających się na kształt litery V, a po bokach głowy niewielkie, ciemne oczy. Wołek zbożowy z powodu braku skrzydeł nie może latać, ale za to potrafi bardzo szybko biegać, wykorzystując do tego celu 3 pary długich, silnych, członowanych odnóży zakończonych giętkimi stopami. Szkodnik prowadzi zwykle nocny tryb życia, ale jeśli jego liczebność jest wysoka, owady biegające po pomieszczeniach przechowalniczych można zauważyć także o innych porach dnia i nocy. Zwykle owady pozostają jednak w najciemniejszych zakamarkach przechowalni.

Wołek zbożowy

Wołek zbożowy


Rozwój


Cykl życiowy wołka zbożowego w całości przebiega w ziarnie i jest mocno uzależniony od warunków panujących w przechowalni (min. od temperatury powietrza i wilgotności ziarna). Dorosła samica po zapłodnieniu szybko zaczyna składać jaja. W tym celu wykonuje otwór w pojedynczym ziarniaku i umieszcza w jego wnętrzu jedno jajo, zalepiając otwór lepką, szybko twardniejącą wydzieliną, pochodzącą z odwłoka. Dzięki temu jajo nie będzie wysychało i nie wypadnie z ziarniaka, a otwór, przez który zostało umieszczone we wnętrzu nasienia zostanie całkowicie zamaskowany. W sprzyjających warunkach, we wnętrzu ziarniaka z jaja w krótkim czasie wykluwa się biaława, pomarszczona larwa o segmentowanym ciele i ciemnej głowie. Po kilku wylinkach, larwa przekształca się w poczwarkę, a następnie w owada dorosłego, który opuszcza całkowicie wyjedzone wnętrze ziarniaka. Pojedyncza samica wołka może złożyć w ciągu życia trwającego od 0,5 roku do 2 lat ok. 150 do 300 jaj i jest gotowa do zapłodnienia już w kilka dni po opuszczeniu ziarniaka, dlatego w ciągu roku owady mogą rozwinąć nawet 2 - 3 pokolenia. czytaj dalej...

Koniecznie zobacz