Starzec zwyczajny - opis, szkodliwość, zwalczanie i ciekawostki

Jesteś tutaj:

Starzec zwyczajny - opis, szkodliwość, zwalczanie i ciekawostki

3,4/5 (228 ocen)

Zaliczany do rodziny astrowatych rodzaj starców, obejmuje wiele gatunków roślin o bardzo zróżnicowanym wyglądzie, budowie, wymaganiach i właściwościach. Znajdują się wśród nich zarówno cenione gatunki uprawne (np. starzec popielny) jak i uciążliwe oraz niebezpieczne chwasty, do których należy między innymi bardzo pospolity na terenie całego kraju starzec zwyczajny (Senecio vulgaris). Najczęściej zasiedla stanowiska wilgotne i widne oraz próchnicze, gliniaste, żyzne i zasobne w składniki pokarmowe gleby. W naturze spotykany jest głównie na leśnych polanach, w miejscach ruderalnych, w rowach, na nieużytkach, na ugorach, na śmietniskach, w zaroślach i na przydrożach. W uprawach pojawia się zwykle w roślinach okopowych, motylkowych i w warzywach, szczególnie uprawianych na glebach zasobnych w składniki pokarmowe i azot (nawożonych obornikiem). Często można go również spotkać w ogrodach i na pryzmach kompostowych.


Szkodliwość


Szkodliwość występowania starca zwyczajnego w uprawach polega głównie na jego dużej konkurencyjności w stosunku do roślin użytkowych oraz długim okresie wegetacji (może kwitnąć, wiązać nasiona, wysiewać się i kiełkować przez cały rok, w sprzyjających warunkach także zimą). Roślina w czasie intensywnego wzrostu i rozwoju, pobiera z podłoża duże ilości składników pokarmowych i wody, a jej rozkrzewiające się pędy doprowadzają do zacienienia dolnego piętra uprawy i powodują zahamowanie rozwoju kiełkujących siewek rośliny użytkowej. Starzec zwyczajny jest również bardzo groźnym chwastem łąk i pastwisk, gdyż dla zwierząt hodowlanych jest gatunkiem trującym. W jego tkankach znajdują się liczne substancje toksyczne (min.: senecjoninę, senecynę, flawonid kwercetynę, kwas fumarowy, alkaloid pyrralizydynę), mogące prowadzić do zaburzeń pracy układu pokarmowego oraz uszkodzeń organów wewnętrznych (min.: wątroby i trzustki). Na zawarte w starcu toksyny, szczególnie wrażliwe są konie, owce, świnie i bydło, a także drób. Roślina jest dla nich trująca zarówno w stanie świeżym jak i suszonym. Na pastwiskach rzadko dochodzi do zatruć, gdyż zwierzęta omijają roślinę z powodu jej nieprzyjemnego aromatu i przykrego smaku. Powodem zatruć może być natomiast siano i pasza, zanieczyszczone zielem starca. Pierwsze objawy zatrucia pojawiają się po kilku tygodniach podawania zwierzętom skażonego starcem siana .


Opis


Starzec zwyczajny jest jarą rośliną jednoroczną, jednak w odpowiednich warunkach może również zimować, stając się gatunkiem dwuletnim. Starzec dorasta do wys. ok. 10 – 40 cm. i tworzy rozgałęziony, palowy system korzeniowy oraz wzniesione lub lekko pokładające się, rozgałęzione u podstawy, okrągławe, nagie lub pokryte pajęczynowatymi włoskami pędy. Zwykle pędy mają zieloną barwę, ale w dolnej części mogą być także zabarwione na brudno czerwony kolor. Na całej długości łodyg rozwijają się duże pierazastodzielne, siedzące liście. Mają ciemnozieloną barwę, wyraźnie zaznaczone unerwienie główne i nieregularnie, mocno powcinaną blaszkę liściową. Ich powierzchnia może być gładka, jednak najczęściej jest delikatnie owłosiona. Przez większą część roku na szczytach łodyg rozwijają się niewielkie, koszyczkowe, walcowate, wydłużone kwiaty, zebrane w wiechowate, rozgałęzione kwiatostany (od II do XI, a w łagodne zimy nawet przez cały rok). Pojedynczy kwiat zbudowany jest z zielono-czarnej okrywy i gęsto umieszczonych w jej wnętrzu, żółtych, obupłciowych kwiatów rurkowych. Kwiaty z reguły nie tworzą płatków korony ani kwiatów języczkowych i są zapylane przez muchy i osy.

Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w owocostany (niełupki), zakończone białym, nietrwałym i łatwo opadającym puchem kielichowym. Powierzchnię niełupek pokrywa podłużne ożebrowanie, a przestrzeń znajdująca się pomiędzy żebrami jest krótko owłosiona. Jedna roślina może w ciągu roku wydać od 2 do 4 tysięcy nasion (czasami nawet 7 tyś.). Nasiona najczęściej rozsiewane są przez wiatr i mogą kiełkować przez cały rok, niemal natychmiast po dojrzeniu i opadnięciu na powierzchnię gleby. Siewki nie przypominają rośliny dorosłej, gdyż ich pierwsze liście są krótkoogonkowe, eliptyczne lub owalne i posiadają gładką, mięsistą, całobrzegą blaszkę liściową z wyraźnie zaznaczonym nerwem głównym i różowo-czerwonym zabarwieniem widocznym na spodniej stronie. Następna para liści jest już bardziej podobna do liści rośliny dorosłej, gdyż jest wydłużona i posiada po kilka ząbków z każdej strony blaszki liściowej, może być też delikatnie owłosiona.

Starzec zwyczajny

Starzec zwyczajny (wikipedia.org, CarolSpears, CC BY-SA 3.0)


Profilaktyka


Ze względu na wysoką płodność, intensywne rozmnażanie i niezwykle długi okres wegetacyjny, walka ze starcem zwyczajnym jest zadaniem dość trudnym. Z tego względu w ochronie roślin warto wykorzystać zarówno metody profilaktyczne i agrotechniczne jak i ochronę chemiczną. W ograniczeniu liczebności starca zwyczajnego w uprawach, pomoże między innymi: wiosenne bronowanie i jesienna podrywka (niszczące siewki starców), umiarkowane nawożenie upraw obornikiem (wyłącznie dobrze rozłożonym), ręczne usuwanie chwastów przed kwitnieniem, wysiew dobrej jakości materiału siewnego, wolnego od zanieczyszczeń nasionami chwastów, niszczenie chwastów na terenach przylegających do upraw (min.: na nieużytkach, przy drogach, w rowach, w międzyrzędziach, na ugorach), unikanie przenawożenia upraw azotem oraz przestrzeganie zmianowania. Na małych obszarach bardzo skutecznym zabiegiem ochronnym jest również ściółkowanie upraw. czytaj dalej...

Koniecznie zobacz