- 1/2
- Następne
Wśród niezwykle licznych gatunków muchówek, znajduje się wiele owadów, będących szkodnikami roślin użytkowych. Jednymi z najgroźniejszych są śmietki, atakujące przede wszystkim uprawy warzyw cebulowych oraz kapustnych. Do najniebezpieczniejszych zalicza się między innymi śmietkę cebulankę (Hylemyia antiqua) z rodziny śmietkowatych, która jest bardzo pospolitym szkodnikiem, występującym w uprawach cebuli na terenie całej Polski.
Szkodliwość
Za szkody w uprawie cebuli i szczypiorku odpowiada wyłącznie kremowa, niewielka larwa śmietki, gdyż dorosłe owady żyją krótko i odżywiają się nektarem kwitnących roślin (w tym chwastów). Śmietka cebulanka żeruje zarówno na roślinach uprawianych z siewu jak i z dymki. Najgroźniejsze dla upraw są larwy pierwszego pokolenia, które żerują na młodych siewkach i sadzonkach, doprowadzając do je całkowitego zniszczenia. Początkowo liście małych cebulek stają się matowe i podwiędnięte, a następnie szybko zaczynają żółknąć i zamierać. Środkowy liść zaatakowanej rośliny łatwo daje się wyciągnąć, gdyż u podstawy jest przegnity. Larwy atakują jednak także starsze rośliny (drugie pokolenie, mniej liczne), doprowadzając do więdnięcia i zamierania liści oraz zniszczenia plonu. Ich obecność zdradzają więdnące i matowe liście oraz gnijąca cebula. Jeśli nawet śmietka nie zniszczy całej uprawy, może powodować uszkodzenia roślin, doprowadzając do zakażenia patogenami chorobotwórczymi (najczęściej grzybami).
Larwy drugiego pokolenia mogą też pozostać we wnętrzu pozornie zdrowych cebul, ostatecznie niszcząc je podczas przechowywania. Śmietka cebulanka jest bardzo groźnym szkodnikiem, mogącym całkowicie zniszczyć plony warzyw (jedna larwa pierwszego pokolenia może doprowadzić do wypadnięcia z uprawy nawet 10 siewek w jednym rzędzie, gdyż w razie potrzeby jest w stanie przemieścić się z jednej rośliny na drugą), dlatego walka z nią jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych, jakie należy przeprowadzić na plantacji cebuli i szczypiorku, a czasami także pora i czosnku (niekiedy zdarza się nawet, że śmietka cebulanka atakuje cebulowe rośliny ozdobne). Aby jednak zabiegi ochronne były skuteczne, warto poznać rozwój i zwyczaje tego niebezpiecznego szkodnika.
Wygląd i rozwój śmietki
Dorosła postać śmietki cebulanki jest niewielką (dł. ok. 6-12 mm.), szaro-oliwkową muchą, podobną nieco do muchy domowej, której ciało oraz nogi pokryte są licznymi włoskami. Samice pierwszego pokolenia wylatują z zimowych kryjówek wiosną (IV - V) i po kilku dniach oblotu zaczynają składać jaja. Do tego celu wybierają spulchnioną glebę w pobliżu roślin żywicielskich lub odchylone łuski młodych cebulek. Wylęgające się z jaj larwy są małe (dł. ok. 7 mm.), kremowe, pozbawione odnóży i mają podłużny, owalny kształt. Na jednym końcu ich ciało jest szersze i tworzy rodzaj podstawy z kilkunastoma niewielkimi wyrostkami. Larwa wgryza się w młodą cebulkę, całkowicie ją wyjadając. Kiedy larwa dojrzeje, schodzi do podłoża, przepoczwarza się i ponownie wylatuje z kryjówki latem (VII-VIII) jako dorosły owad drugiego pokolenia.
Muchówka zaraz po wylocie zaczyna składać jaja, a pierwsze larwy drugiego pokolenia mogą pojawić się już w końcu lipca, wylęgając się systematycznie aż do września. Po wylęgu, larwy letnie atakują dojrzałe cebule, w których żerują aż do jesieni. Ich aktywność doprowadza do zniszczenia dużej części plonu, który zwykle nie nadaje się już ani do spożycia, ani do przechowywania. Pod koniec września larwy drugiego pokolenia ponownie schodzą do ziemi, gdzie zimują pod postacią bobówki (rodzaj poczwarki w kokonie pozostałym z ostatniej wylinki). Wiosną poczwarki przeobrażają się w dorosłe owady i dają początek następnym pokoleniom szkodników.
Śmietka cebulanka (źródło: wikipedia.org, Rasbak, CC BY-SA 3.0)
Profilaktyka i metody ekologiczne
Zwalczanie śmietki cebulanki w uprawach warzyw cebulowych to zadanie bardzo ważne, ale też niezwykle trudne. Dorosłe owady pierwszego pokolenia wylatują wiosną, jednak okres ich nalotu na uprawy jest rozciągnięty w czasie i może trwać nawet kilka tygodni, dlatego ciężko jest jednoznacznie ustalić optymalny termin prowadzenia zabiegów ochronnych (w ustaleniu terminu mogą pomóc komunikaty, pojawiające się na stronach internetowych dotyczących upraw warzywniczych lub rozmieszczone na zagonach żółte tablice informacyjne, służące do monitorowania liczebności szkodnika). Z tego względu najlepiej jest połączyć ze sobą jednocześnie kilka metod ochrony roślin, co daje większą szansę na skuteczną walkę ze śmietką cebulanką. Jednym z najważniejszych sposobów obrony jest właściwa profilaktyka. Unikanie uprawy roślin cebulowych na tym samym stanowisku przez kilka kolejnych lat, niszczenie w pobliżu upraw kwitnących chwastów jednorocznych i wieloletnich oraz głęboka uprawa gruntu po zbiorach warzyw, mogą skutecznie utrudnić rozwój śmietce. Dzięki temu muchówka będzie miała ograniczone możliwości odżywiania się nektarem jako owad dorosły i zmniejszoną szansę na przetrwanie zimy jako larwa, gdyż wydobyta na powierzchnię zamarznie w niskich temperaturach lub zostanie zjedzona przez ptaki lub inne drapieżniki.
Warto też pamiętać o dokładnym przyorywaniu lub przekopywaniu zagonów świeżo nawiezionych obornikiem, gdyż rozkładająca się materia organiczna, przyciąga swoim zapachem dorosłe muchówki. W ograniczeniu wystąpienia śmietki cebulanki, pomocną rolę odgrywają też ekologiczne metody ochrony roślin. Sadzenie cebuli na zmianę z rzędami pietruszki lub marchwi, może zniechęcić szkodniki do odwiedzania uprawy, natomiast opryskiwanie podłoża wokół roślin silnie pachnącymi olejkami naturalnymi, zadziała na dorosłe owady dezorientująco, gdyż nie będą mogły po zapachu jednoznacznie zlokalizować roślin cebulowych. Na niewielkich obszarach dobrze sprawdza się także zastosowanie wywarów, naparów lub wyciągów, przygotowanych na bazie niektórych roślin. Zapobiegawczo na śmietkę działają między innymi napar z bylicy piołun oraz wyciąg z wrotyczu. W przypadku dużego ryzyka, międzyrzędzia w uprawie cebuli można też wyściółkować czarną folią ogrodniczą, która nie tylko utrudni wychodzenie z ziemi owadów, ale też będzie sprzyjała rozwojowi drapieżnych gatunków owadów, żywiących się między innymi larwami i jajami śmietki. Nie bez znaczenia jest także zachowywanie izolacji przestrzennej między uprawą cebuli, a innymi uprawami roślin cebulowych, co utrudni migrację szkodnika. czytaj dalej...
