Orzech czarny (Juglans nigra), należący do rodziny orzechowatych, to bliski krewny dobrze nam znanego orzecha włoskiego. Jego ojczyzną są tereny leżące w Ameryce Północnej, głównie na wschodzie i w środkowej części Stanów Zjednoczonych.  

 

 

Orzech czarny względnie dobrze radzi sobie w naszym klimacie, choć spotyka się go u nas stosunkowo rzadko. Jest najwyższym przedstawicielem orzechów i jednym z najwyższych drzew liściastych na świecie. W swojej ojczyźnie może dorastać nawet do ok. 50 m wysokości, jednak w Polsce osiąga mniejsze rozmiary – maksymalnie ok. 30 m. Drzewo posiada gruby, masywny pień i nisko nad ziemią tworzy rozłożystą, owalną, gęstą koronę, opartą na rozgałęzionych, sinych i potężnych konarach. Pierzaste liście orzecha czarnego mają budowę podobną do liści orzecha włoskiego, z tą różnicą, że pojedyncze listki są stosunkowo wąskie i mają lancetowaty kształt oraz lekko piłkowane brzegi. Jesienią przebarwiają się na żółto i długo pozostają na gałęziach, stanowiąc mocny akcent dekoracyjny w ogrodzie bądź w parku. Poza liśćmi oba gatunki odróżnia od siebie również kora,, gdyż u orzecha włoskiego jest ona jasna i dość gładka, natomiast u czarnego – mocno bruzdowana i, jak sugeruje nazwa, niemal czarna. Orzech czarny zakwita stosunkowo późno (pod koniec maja), dlatego jego kwiaty są mniej narażone na przymrozki niż kwiaty orzecha włoskiego. Oba gatunki rodzą jadalne owoce, chociaż te pochodzące od orzecha czarnego są mniej smaczne i znacznie trudniej wydobyć je z wnętrza łupiny. Mają niemal okrągły kształt i okryte są zieloną, dość grubą i mocno aromatyczną skórką, która po dojrzeniu pęka i ciemnieje. Wtedy też uwalnia ze swojego wnętrza brązowe orzechy o wyraźnie bruzdkowanej, ciemnobrązowej i bardzo twardej łupinie. Orzechy dojrzewają jesienią (w październiku), po czym często same spadają z drzewa na ziemię.

 

 

Wymagania orzecha czarnego są zbliżone do wymagań orzecha włoskiego. Drzewo preferuje zatem stanowiska ciepłe i słoneczne oraz żyzne, próchnicze, dostatecznie wilgotne i głęboko uprawione gleby. Nie lubi podłoża ciężkiego i mokrego ani suchego i lekkiego. Źle rośnie także na stanowiskach zimnych i w zastoiskach mrozowych. Ponieważ orzech czarny z reguły rozmnażany jest z siewu nasion, w okres owocowania wchodzi bardzo późno, a pierwsze owoce wydaje dopiero po 10-15 latach. Zarówno w liściach, jak w zielonych łupinach oraz korzeniach drzewa znajduje się substancja utrudniająca wzrost i rozwój innych gatunków (juglon), dlatego w najbliższym sąsiedztwie orzecha czarnego nie należy planować żadnych nasadzeń roślin ozdobnych.

 

 

Orzech czarny jest ceniony przede wszystkim ze względu na swoje znakomite walory ozdobne oraz wartościowe drewno. Z reguły sadzi się go w dużych ogrodach, parkach krajobrazowych oraz wzdłuż alei spacerowych, traktując jako okazałą roślinę ozdobną. Drewno orzecha czarnego ma dużą wartość dla przemysłu meblarskiego, bo chociaż jest mniej trwałe niż surowiec pozyskiwany z orzecha włoskiego, to jednak ze względu na niespotykaną i bardzo atrakcyjną barwę chętnie wykorzystuje się je do produkcji oryginalnych mebli, oklein oraz przedmiotów użytkowych i dekoracyjnych.

 

Orzechy czarne w pewnym stopniu użytkuje się także w ziołolecznictwie, sporządzając z ich liści i zielonych okryw owoców preparaty o działaniu przeciwzapalnym, przeciwgrzybicznym i przeciwbakteryjnym, mające zastosowanie w łagodzeniu objawów nieżytu żołądka, niestrawności i wzdęć. Wyciągi z orzecha czarnego mają również silne działanie odrobaczające, dlatego wykorzystuje się je do zwalczania pasożytów układu pokarmowego, takich jak owsiki czy glisty ludzkie. Zewnętrznie wyciągi i odwary z orzecha czarnego stosuje się w leczeniu i łagodzeniu objawów niektórych chorób skóry, takich jak egzema, opryszczka, łuszczyca czy trądzik, a czarny barwnik pozyskany z łupin dodaje się do kremów i emulsji kosmetycznych o działaniu samoopalającym.

 

Orzech czarny przez pewien czas miał też duże zastosowanie w szkółkarstwie, gdyż często wykorzystywano go jako podkładkę do szczepienia uprawnych odmian orzecha włoskiego. Z czasem jednak okazało się, że między gatunkami tymi zachodzi niezgodność, a szczepione drzewa są mniej odporne na niskie temperatury, słabiej rosną i cechują się krótkowiecznością, dlatego obecnie orzech czarny jako podkładka mocno stracił na znaczeniu.

 

 

Autor: Katarzyna Józefowicz