- 1/3
- Następne
Rodzina psiankowatych to bardzo szczególna grupa roślin. Należą do niej zarówno doskonale nam znane i cenione warzywa takie jak pomidor, papryka czy ziemniak jak i gatunki niezwykle trujące, których przedstawicielem jest między innymi lulek czarny (Hyoscyamus niger). Roślina jest gatunkiem dość pospolitym, spotykanym w wielu krajach świata o klimacie umiarkowanym, leżących na terenie Europy, Azji i Afryki Północnej. Lulek najchętniej zasiedla gleby próchnicze, żyzne, zasobne w składniki pokarmowe (głównie w azot), umiarkowanie wilgotne, lekkie i bogate w związki wapnia. Jest też rośliną ciepłolubną, dlatego w naszym klimacie jego wschody pojawiają się najwcześniej w maju. W naturze można go spotkać na stanowiskach ruderalnych, przydrożach, nieużytkach i na terenach opuszczonych. W uprawach pojawia się natomiast zwykle na plantacjach maku, w roślinach okopowych i w sadach. Czasami lulek może zachwaszczać również pastwiska i łąki. Ze względu na swój wygląd oraz właściwości trujące, lulek czarny znany jest też pod wieloma nazwami zwyczajowymi, z których najpopularniejszymi są: lulek jadowity, szalej czarny, blekot czarny czy żabi barszcz.
Szkodliwość
Ze względu na toksyczne właściwości oraz łatwość rozmnażania, szkodliwość lulka czarnego może być bardzo wysoka. Lulek zachwaszczający pastwiska może być przyczyną poważnych, a nawet śmiertelnych zatruć zwierząt gospodarskich i ptactwa hodowlanego. Wprawdzie na łąkach i pastwiskach, ze względu na nieprzyjemny zapach i gorzki smak, jest zwykle omijany przez pasące się zwierzęta, jednak kiedy zanieczyści zebraną z takich terenów zielonkę lub siano, może powodować u skarmianych nimi zwierząt poważne zatrucia. Pasza skażona lulkiem jest wyjątkowo niebezpieczna, gdyż toksyny zawarte w zielu nie tracą swoich właściwości nawet po obróbce (np. suszeniu, kiszeniu). Najgroźniejszymi substancjami chemicznymi występującymi w różnych częściach lulka czarnego są alkaloidy (skopolamina, atropina, atroscyna, hiscyna i hioscyjamina) oraz glikozydy (hioscypikryna). Pierwszymi objawami zatrucia zwierząt są miedzy innymi drgawki, chaotyczne ruchy gałek ocznych, zaparcia, wzdęcia, duża nadpobudliwość, podwyższona temperatura ciała i nagłe ataki agresji. Na późniejszym etapie u zwierząt zaczyna pojawiać się niedowład różnych części ciała, kłopoty z oddychaniem, a w konsekwencji także śmierć. Na zatrucia lulkiem narażone są jednak nie tylko zwierzęta, ale też ludzie, a w szczególności dzieci. Groźne w skutkach jest pomylenie korzenia lulka z jadalnym korzeniem skorzonery (wężymordu). Nie mniej niebezpieczne jest również spożycie nasion rośliny, które bardzo przypominają wyglądem nasiona maku. Z tego względu obecność lulka na plantacjach maku zwykle dyskwalifikuje taką uprawę. Lulek czarny może być groźny dla roślin użytkowych z jeszcze jednego powodu. Na jego liściach i pędach chętnie bytują patogeny wirusowe i grzybowe, które odpowiadają za występowanie na warzywach należących do rodziny psiankowatych groźnych chorób (np. u papryki, pomidora, ziemniaków)
Lulek czarny
Opis
Lulek czarny jest jednoroczną rośliną jarą dorastającą do wys. ok. 30 – 80 cm. i tworzącą mocno rozgałęziony, dość gruby, długi korzeń palowy (ok. 80 cm. dł) z silnie zgrubiałą szyjką korzeniową (stąd pomyłki ze skorzonerą) oraz wzniesione, słabo rozgałęzione, proste łodygi, pokryte licznymi, gruczołowatymi, lepkimi włoskami, wydzielającymi niemiłą woń. Na całej długości łodygi, rozwijają się liczne, duże, jasno zielone, wydłużone, jajowate liście, których blaszka liściowa jest pokryta wyraźną siatką nerwów i mocno, zatokowo-pierzasto powcinana na brzegach. Liście znajdujące się w dolnej części łodygi posiadają krótkie ogonki, natomiast rozwijające się w górnej części są siedzące (obejmują swoją podstawą łodygę). Od czerwca do sierpnia z kątów liści na bardzo krótkich ogonkach wyrastają luźne kwiatostany, złożone z kilku dość dużych kwiatów. Pojedynczy kwiat posiada ząbkowane, pokryte lepkimi włoskami działki kielicha tworzące rodzaj długiej rurki oraz jasno żółte, pokryte wyraźnym ciemnym, fioletowym żyłkowaniem tworzącym marmurkowy wzór płatki korony. Po zapyleniu (zwykle przez trzmiele), kwiaty przekształcają się w owoce (torebki). Każda torebka jest dwukomorowa i posiada na szczycie wieczko, które po dojrzeniu owocu otwiera się i uwalnia zamknięte w jego wnętrzu nasiona. Nasiona są bardzo drobne (dł. 1,3 – 1,6 mm., szer. 1,1 – 1,4 mm.), okrągławe, spłaszczone, szarożółte lub szarobrunatne, pokryte siateczkowym wzorem. W ciągu sezonu jedna roślina może wytworzyć je w ogromnych ilościach (zwykle ok. 5 - 10 tyś., ale zdarzają się egzemplarze wytwarzające ok. 500 tyś. i więcej nasion), dlatego lulek czarny zaliczany jest do najpłodniejszych chwastów spotykanych w uprawach. Pierwsze siewki lulka ukazują się zwykle w maju. czytaj dalej...
