- 1/5
- Następne
Wartość szkód rośnie jednak, gdy pojawy kozioroga dębosza dotykają bardzo starych dębów, będących pomnikami przyrody. Larwy kózek wymagają do rozwoju żywego drewna dębowego, chrząszcze opadają więc wyłącznie drzewa stojące. Stadium larwalne, w czasie którego potomstwo koziorogów drąży tunele w bielu, wynosi kilka lat. Żerowisko pojedynczej larwy – chodnik, zakończony kolebką poczwarkową – może osiągać długość do 1 m. Rozwijają się w nim nierzadko grzyby, które znacznie osłabiają kondycję dębu. Zważywszy na fakt, że w jednym drzewie rozwija się kilka pokoleń szkodnika, można przewidzieć, że okaz taki uschnie w ciągu kilku lat. Silnie porażone dęby tracą korę i stopniowo obumierają, a ich drewno nie ma wartości użytkowej i może zostać przeznaczone tylko na opał. Dlatego też warto poznać nieinwazyjne sposoby ochrony drzew przed larwami koziorogów dęboszy.
Kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo)
Prognozowanie zagrożenia
Podczas lustracji zagrożonych dębów należy szczególnie uważnie obserwować powierzchnię nasłonecznionej, południowej strony pni, ponieważ tam mieści się 80% żerowisk kózek dęboszy. Pierwszą oznakę obecności larw stanowią ciemne plamy, pojawiające się pod korą. Zmiany powoduje sok, który wypływa z uszkodzonych tkanek. Tuż przed przepoczwarzeniem można zaobserwować na pniach i konarach otwory wylotowe o średnicy ok. 20 mm. Wysypują się z nich drobne, brunatne trociny. Po wycince na przekroju porażonego drzewa widać płaskie chodniki, ciągnące się w łyku, kambium i bielu.
Naturalni wrogowie
Ponieważ kozioróg dębosz jest objęty ochroną gatunkową, niezwykle istotną rolę w ograniczaniu populacji tego owada odgrywają drapieżne ptaki. Dębom szczególnie przysługują się dzięcioły, polujące na larwy. Chrząszcze natomiast często stają się łupem sów.
Larwy koziorogów padają również ofiarą gąsienic trociniarki czerwicy, które niejednokrotnie zasiedlają te same drzewa. Na jajach chrząszczy żerują z kolei błonkówki oraz chrząszcze przekraskowate i pawężnikowate. Dla wszystkich stadiów rozwojowych kózki dębosza bardzo niebezpieczne są pasożytnicze grzyby.
Kozioróg dębosz
Profilaktyka
Z obserwacji prowadzonych przez entomologów i leśników wynika, że koziorogi dębosze najczęściej opadają stuletnie i starsze drzewa, pozbawione podszytu. Szczególnie narażone są dęby o dość grubych pniach (40 cm średnicy na wysokości 1,3 m), sadzone w alejach oraz okazy rosnące samotnie lub na obrzeżach drzewostanów.
Opis ten odpowiada licznym pomnikom przyrody. Ochrona zabytkowych drzew polega na stosowaniu odłowów chrząszczy przy pomocy wabików – pułapek zapachowych – lub zadymiania. Owadów nie wolno zabijać – wypuszcza się je w okolicy drzewostanów dębowych, gdzie będą mogły się dalej rozmnażać, ale nie stworzą tak dużego zagrożenia.
W lasach kózki dębosze opanowują zazwyczaj drzewa porażone przez choroby grzybowe lub uszkodzone w inny sposób. Silne nasłonecznienie i zaburzona gospodarka wodna to czynniki sprzyjające rozwojowi larw. Ryzyko wystąpienia gradacji koziorogów zwiększa się w wyniku wycinki drzew od południowej strony drzewostanu oraz stosowania rębni kulisowej.
Aby uniknąć masowych pojawów chrząszczy należy zatem zadbać o wprowadzenie warunków utrudniających owadom rozmnażanie. Zwarte, słabo oświetlone drzewostany o obrzeżach chronionych przez krzewy i młode drzewka, pochodzące z samosiewu, nie stanowią dla koziorogów atrakcyjnych siedlisk.
Bibliografia
1. Dominik J., Starzyk J.R., Owady uszkadzające drewno, Warszawa 2004, s. 202, 224, 278-282, 60-62.
2. Instrukcja ochrony lasu. Cz. I, III i IV, t. 1, red. M. Haze, Warszawa 2011, s. 19-22, 32-33.
3. Meudec G., Prat J.-Y., Retournard D., Choroby i szkodniki drzew i krzewów ozdobnych, Warszawa 2011, s. 108.
4. Stocki J., Kinelski S., Dzwonkowski R., Drzewa liściaste i owady na nich żerujące. Poradnik leśnika, Warszawa 2008, s. 51.
Małgorzata Długosz
