- 1/6
- Następne
Kąkol polny (Agrostemma githago) nazywany też czarnuchą, kąkolnicą, goździkiem zbożowym lub wronim grochem, jest jednorocznym chwastem jarym lub ozimym, zaliczanym do rodziny goździkowatych. Jego ojczyzną są tereny leżące na obszarze Azji, Europy i Afryki Północnej. W środowisku naturalnym można go obecnie spotkać bardzo rzadko, gdyż jest typowym przedstawicielem chwastów segentalnych, a jego wzrost i rozwój jest ściśle związany z roślinami uprawnymi, w których występuje. Kąkol polny najchętniej zasiedla uprawy zbóż ozimych (min. w żyta), a czasem też zbóż jarych. Preferuje ciepłe rejony kraju oraz przepuszczalne, lekkie, umiarkowanie wilgotne i bogate w składniki pokarmowe gleby, ale może też rosnąć na stanowiskach słabszych oraz na glebach ciężkich.
Szkodliwość
Szkodliwość kąkola polnego dla upraw roślin użytkowych jest szczególnego rodzaju. Roślina wytwarza wprawdzie liczne nasiona (w sezonie ok. 2500-2600 szt.), ale mają one bardzo krótką żywotność i nie są w stanie przetrwać w podłożu lub w oborniku dłużej niż 1 rok. Aby mogły wykiełkować, nasiona musza się też znajdować w wierzchnich warstwach gleby i to nie głębiej niż na 3-7 cm. Kąkol nie rozsiewa się za pomocą wiatru ani też nie wysypuje nasion z torebek nasiennych bezpośrednio do gruntu, gdyż nasiona dojrzewają dokładnie w tym samym czasie, co nasiona zbóż. Z tego względu zostają zebrane razem ze zbożem i wysiane wraz z jego nasionami w kolejnym sezonie. Roślina nie jest więc typowym, ekspansywnie rozrastającym się chwastem, mimo to może w bardzo znaczący sposób obniżyć jakość plonu. Jej nasiona zawierają substancje toksyczne (min. saponiny i agrosteminę) i są trujące dla ludzi oraz zwierząt hodowlanych (głównie koni, bydła i świń). Jeśli dostaną się do zboża przeznaczonego na przemiał, uzyskana z niego mąka będzie skażona i stanie się trująca, a pieczywo z niej wytworzone będzie miało nieprzyjemny, goryczkowaty posmak. Po jego spożyciu mogą pojawiać się wymioty, bóle głowy, łzawienie, podrażnienie błon śluzowych, kaszel, trudności w oddychaniu oraz zaburzenia w pracy układu moczowego. Również pasza zawierająca nasiona oraz ziele kąkoli polnych nie będzie nadawała się dla bydła, koni i świń, gdyż może powodować u nich poważne zatrucia. Zagrożenie dla zdrowia ludzi może nawet stanowić spożycie mięsa zwierząt zatrutych kąkolem.
Kwitnący kąkol polny
Opis
Kąkol polny dorasta do wysokości ok. 90-100 cm. (w niesprzyjających warunkach bywa niższy) i tworzy wzniesioną, sztywną, rozgałęzioną łodygę oraz lancetowate, wydłużone, całobrzegie, liście z wyraźnie zaznaczonym nerwem głównym, przypominające wyglądem liście goździków (stąd jedna z nazw zwyczajowych). Liście wyrastają na łodydze dość rzadko i są ułożone naprzeciwlegle w niewielkich rozetkach. Zarówno liście jak i łodygę pokrywają miękkie, długie, delikatne włoski w jasnym, szaro-srebrzystym kolorze. Roślina rozwija długi, palowy korzeń, za pomocą którego mocno korzeni się w podłożu. Kąkol polny zakwita latem (VI-VII), tworząc na szczycie łodygi oraz w kątach liści pojedyncze, nieduże kwiaty na długich ogonkach. Ich wydłużone dno kwiatowe jest miękko owłosione i zakończone kilkoma długimi, cienkimi listkowymi ząbkami, pomiędzy którymi rozwijają się krótsze, owalne płatki korony w różowym lub różowo-fioletowym kolorze, przechodzącym u podstawy w jasną, niemal białą barwę. Kwiaty po zapyleniu przez owady (głównie motyle), przekształcają się w torebki nasienne, zawierające kilkadziesiąt ciemnych lub czarnych, płaskich, kanciastych, w zarysie okrągłych lub owalnych, chropowatych i matowych nasion. Najwięcej siewek pojawia się jesienią, tworząc z liści tuż przy ziemi zimującą rozetkę (w zbożach ozimych), mniej nasion kiełkuje natomiast wiosną.
Profilaktyka
Intensywna, wieloletnia ochrona zbóż doprowadziła do niemal całkowitego wytępienia delikatnego kąkola polnego. Niemniej czasami roślina może jeszcze pojawić się na polach ze zbożem, dlatego ważne jest kontrolowanie zasiewów pod kątem jej obecności. Wprawdzie kąkol polny nie jest aż tak żarłoczny jak inne gatunki chwastów, ale jego toksyczność może bardzo negatywnie wpłynąć na jakość plonu, dlatego należy go całkowicie wyeliminować z uprawy. W pozbyciu się kąkoli polnych ze zboża ważną rolę odgrywa profilaktyka. Dokładne oczyszczanie zboża oraz czyszczenie maszyn wykorzystywanych do siewu nasion i zbioru plonów, głęboka orka i dokładna uprawa gleby przed siewem zbóż i po zbirach, zakup i wysiew dobrej jakości materiału siewnego wolnego od zanieczyszczeń (najlepiej kwalifikowanego) oraz prowadzenie zmianowania upraw pozawalają w znacznym stopniu ograniczyć liczebność tego chwastu w zbożach. Kąkol polny jest także wrażliwy na niszczenie, dlatego systematyczne koszenie traw na łąkach, obrzeżach pól uprawnych i w międzyrzędziach, bardzo utrudnia jego rozwój. czytaj dalej...
